नेपाली हास्यव्यङ्ग्य अनलाइन पत्रिका

थुक्नु प्राकृतिक कि सामाजिक क्रिया हो ? यसतर्फको बहस अर्को दिन चलाउँला । किनभने यसबारे बहस गर्ने दिनसम्म थुकका विषयमा धेरैले विद्यावारिधि गरिसकेका हुनेछन् । सायद आजसम्म पनि थुकलाई मूल विषय बनाएर गुरुगम्भीर अध्ययनमा डुबेकाहरू कति होलान् । कुन विश्वविद्यालयले थुकको केन्द्रीय तत्त्वमाथि विद्यावारिधि र महाविद्यावारिधि गराएका होलान् ? मलाई यसको कुनै प्रमाण थाहा छैन । मलाई थाहा छैन भन्दैमा अरूले पनि केही जान्दैनन् भन्ने हुन्न । मलाई थाहा नभएका कुरा अरूलाई झन् धेरै थाहा छ भन्ने लाग्छ ।

आज म यहाँ थुकलाई कोट्याएर थुकथुक गर्दै छु । शब्दमा थुकको छुकछुक कोर्दै छु । अब मलाई मानिसहरू भन्लान् कि केही विषय नपाएर थुकको विषयमा मसी किन खेर फालेको हो ? आज मैले यो विषय उठाइरहेको बेला कोही थुकको शारीरिक, सामाजिक, प्राकृतिक, आर्थिक, मनोवैज्ञानिक र राजनीतिक समीक्षा गर्दै होलान् । थुकबारे हल्का, मध्यम र गम्भीर छलफल गर्दै गर्दा थुकमाथि थुक्नेहरू पनि धेरै जुर्मुराउने छन् भन्ने थकथक मलाई भित्रैदेखि लागिरहेको छ । यति धेरै भयग्रस्त आलोचनाको भार आउने थाहा पाउँदा पाउँदै पनि म थुकलाई केन्द्रमा राखेर थुकौलो शब्द प्रहार किन गरिरहेको छु ? यसको सक्दो स्पष्टीकरण दिनेछु यो निबन्धको पुछारसम्ममा । होइन, यो निबन्ध पनि होइन, यो थुकन्धको अन्तिम हरफसम्ममा थुकमहात्म्यलाई पुष्टि गर्ने प्रयासमा दत्तचित्त रहन्छु, आम मानव महोदय !

थुककै विषयमा किन बोल्नु पर्‍यो भन्ने सवालमा दुई चार कुरा गर्दैछु-
अहिले यस्तो लाग्छ- सबैको काम थुक्ने मात्रै हो । हिजो त्यही मान्छेलाई शिरमा बोकेर हिँड्न मन पराउँथे । आज उसको अनुहार सम्झँदा पनि मुखभरि थुक आउँछ भन्छन् । ऊ बोल्न थाल्यो भने त झन् थु थु गरेर मुखै रित्याउन खोज्छन् । हिजो जसको एक वाणी सुन्न पनि कोसौँ भोकभोकै पैदल हिँड्न तयार थिए मान्छेहरू । आज तिनको काम, तिनको माम र तिनको दाम देखेर तिनलाई थुक्नेहरू कति धेरै बढे भने माथि भित्तामा, पहाडमा, पाखामा, खोल्साखोल्सीमा पानी परेर तलका नदीहरू बढेजस्तै भए । मानौँ आज थुकको बाढी नै आएको छ । ती सबै थुकहरूलाई एकै समय र एकै स्थानमा भेला हुने अवसर जुट्यो भने त्यसको बाढीले यहाँ सबैको इज्जत बगाउनेछ । सबैको घमन्ड डुबाउनेछ । सबैको तुजुक कागजको महलझैँ भिजाउनेछ । त्यसैले चलेको रहेछ नेपाली उखान एकले थुकी सुकी ः सय थुकी नदी !

हो, हिजो महात्मा कहलिएकाहरू आज किन थुकात्माहरू भए ? यसैको बहस पैरवी गर्न सके हाम्रो देशको मार्गदर्शन पनि कता अल्झेको छ थाहा हुन्छ । हिजो जसको एक बचन सुन्न मुखमा आएको थुक पनि घुटुघुटु निलेर बस्ने जनताले आज तिनैको मुखमा थुक्न पाए यो जुनीमा महान् साहसी भएर बाँचेको महसुस गर्ने दिन किन आयो ? कसले ल्यायो या दिन ? कसरी आयो यति धेरै थुकघृणा ? आखिर थुककै विषयलाई तानेर पनि मुलुकको गति र मति नाप्न सकिने त रहेछ नि । जसका मन्तव्यहरू घोक्नेहरूले आज उसका एक एक क्रियाकलापहरूमाथि थुक्ने समय आएको बारे बेला बेला थुकलाई पनि अचम्म लाग्दो हो !

सायद, दिक्क र थुक्कको अनुप्रास मिलेर हुनसक्छ । जब कसैप्रति, कसैको कामप्रति, कसैको दामप्रति र कसैको मामप्रति उसका अनुयायीहरू नै चरम दिक्कमा पुग्छन् अनि तिनै अनुयायीहरू थुक्क… फलानो भन्दै मुखभर थुक बोकेर श्रापगीत गाउन थाल्छन् । फूलको माला बोक्न नसकेर वरिपरिका झुन्डले हातेमालो गर्ने स्वागतका दिनहरू आज थुकका छिटाले भिजेर लुक्दै बाँच्नुपर्ने ती महात्म्यहरूले आफूलाई समीक्षा गर्लान् ? आफ्नो त्यो मान र यो अपमानको अन्तरबारे कुनै बेला घोत्लेर आफ्नो कमजोरीमाथि सोचमग्न होलान् ? कि थुकसुकको बेवास्ता गर्दै अझै थुकले स्वागत गर्ने कुसमयको बाढीमा डुब्दै जालान् ? थुकमहात्म्यमा यसको छिनोफानो गर्नैपर्छ । यसको छिनोफानो नगरे थुक मुखमा बोकेर हिँडेका र कसैले थुक्छन् कि भनेर मुख लुकाएर हिँडेका दुवै पक्षलाई थुकपीडा भइरहने भयो । थुकपीडाबाट मुक्त हुन पनि थुक्ने र थुकिने बिचको सम्बन्धमा उज्यालो आउनै पर्नेछ ।

थुकमहात्म्यमा थुक के हो ? थुक केबाट बन्छ ? थुक कहाँबाट आउँछ ? थुक किन आउँछ ? थुकको स्रोत के हो ? थुकको मात्रा कति हो ? थुकको मनोविज्ञान कस्तो हुन्छ ? थुकले कहाँ पीडा दिन्छ ? र कहाँ आनन्द दिन्छ ? थुकको खास भूमिका के हो ? यी सबैको उत्तर आउने सम्भावना मबाट छैन । मलाई यति थाहा छ- आफूलाई चरम घृणा लागेका मान्छेलाई थुक्न नपाएर केही मानिस पीडित छन् । आफूले थुक्न खोजेका मानिसलाई नभेटेर केही मानिस पीडित छन् । आफूले थुक्न चाहेका मान्छे टिभीका स्क्रिनमा देखापरेको बेला टिभीमै गएर थुक्न खोज्नेहरू पनि थुक्न नपाएर पीडित छन् । कसैलाई सम्झेर बाटामौ जहाँ पायो त्यही थुकेर मुख हल्का गर्दै छन् । होइन, रिस, आवेग, घृणालाई पखाल्न थुकेर मन शान्त पार्दै छन् ।

सभा समारोहमा कसैले थुकेर बेइज्जत गर्छन् कि भनेर केही मानिसहरू थुकउत्पीडनबाट मनोवैज्ञानिक रूपमा त्रस्त छन् । थुक्न चाहेका थुक्नै पर्ने मानिसहरूलाई भेटेर होइन, मनमनले, कुराले, बातैपिच्छे थुक्क ….! थुक्क …! भन्दै भुतभुताइरहेकाहरू सबैलाई आआफ्ना स्थानमा थुकपीडाले सताएको छ । आफूलाई मनै नपर्ने मानिसलाई सम्झेर थुइकक ! थुइकक गर्दै अरुसित कुरा गर्दा थुकेर भुइँ, बाटो, स्थल फोहर पार्नेहरूको कार्यले भने तिनलाई मात्रै नभएर थुकपीडा नभएकालाई यो पीडा थपिदिन्छ । कोही सँगै बसिरहेका छन्, सँगै बाँचिरहेका छन्, सँगै आरोह अवरोहमा छन्, घरिघरि थुक्क तेरो बुद्धि ! भनेर थुकको सहाराले शत्रुता, घृणा र निकृष्टताप्रति खोतो खनिरहेका छन् । यस्तो लाग्छ- जसले जसलाई धोका दिएको छ, त्यहाँ धेरै थुकपीडा जन्मिँदो रहेछ । थुकेपछि उसको कुकृत्य हट्छ वा हट्दैन ? तर थुकको सम्बोधन गर्न छाड्दैनन् थुक भरिएका मुखौराहरू !

थुक भरिएका मुख भनेको कसैप्रति घृणाले भरिएका मुख हुन् । यी मुखहरूमा आक्रोश छ । पीडा छ । आवेग छ । क्रोध छ । विकास चाहिएको छ । निकास चाहिएको छ । मुलुक चाहिएको छ । शान्ति चाहिएको छ । भ्रान्तिहरूलाई बिदा गर्नु छ । यथास्थितिका मुख नमिलेका आमनेसामनेप्रति कटाक्ष छ । ज्यादै हेपिएका र थिचिएका मनबाट माथि उठ्न नदिनेहरूप्रति ती उत्पीडितका मुखमा जमेका थुकहरूले थुकदान खोज्दैछन् । थुकदान नबन्न कोसिस गर्नुपर्नेहरू एकपछि अर्को निकृष्टतम कदम चाल्दै छन् । झन् झन् थुकदान बन्दैछन् । जनताको सेवामा समर्पित भएर जनताको मुखले जिन्दावाद भन्नुपर्ने नामका मान्छेहरू दिनदिनै थुकदान बन्दैछन् । थुकपीडाको सजायका भागिदार बन्दैछन् । झुट र लुटका पेसामा लागेर दुनियाँका आँखामा कसिङ्गर बन्दैछन् । यस्ताहरू थुकदान नबने को बन्छन् ? लौ महोदयहरू, यी थुकदान बनेकाहरू को को हुन् ? कस्ता कस्ता हुन् ?

वास्तवमा थुकपीडाको संसार यस्ता विकृतिभन्दा बाहिर पनि धेरै छन् । थुकपीडालाई विकृति र प्रकृतिभन्दा पनि फरक ठाउँमा खोतल्न सकिन्छ ? सकिन्न । प्रकृतिभन्दा भिन्न स्थानमा जान सकिन्न । प्रकृतिकै संस्कृति, विकृति, आकृति, स्वीकृति, अस्वीकृति आदिमा थुकपीडाको संसार खडा भएको छ । यसले सामान्यदेखि विशिष्टसम्मलाई, निरक्षरदेखि साक्षरसम्मलाई, साक्षरदेखि बौद्धिक र महाबौद्धिक अनि स्वबौद्धिकसम्मलाई थुकपीडाले सताएको छ ।

कमसेकम हामी हरेक व्यक्तिले आफूलाई आफैले छामौँ, समातौँ र केलाऊँ अनि हामी थुकदान भयौँ कि भएनौँ भनेर निक्र्योल गरौँ । के हामी कसैले थुः थुः गरेर थुक्नलायक काम गरिरहेका छौँ कि वाह ! वाह ! गर्ने स्वागतका पात्र भइरहेका छौँ ? हामीसित केही क्षण मात्रै समय हुँदा यो प्रश्न आफैतिर ताकेर गरौँ । यसबाट न जनता, न नेता, न अभिनेता, न कारवाल, न पत्रकारवाल, न अलपत्रकारवाल, न लेखनदास, न महादास, न जबर्जस्त दास, न आशमान न त्रासमान आदि सबैलाई आफ्नो समीक्षा गर्न सजिलो हुन्छ । वर्ग, तह र तप्काले मनन गरौँ – कतै म थुकपीडामा त पर्ने होइन ? बरु मानिस न थुकपीडक बनोस्, न थुकपीडित बनोस् । थुक आओस्, जाओस् र सामान्य बनोस् । कसैलाई थुक्न नपरोस्, कसैले थुक्ने नबनोस् ! जिन्दगीलाई थुकपीडाबाट मुक्त गरौँ ! थुकदानबाट मुक्त पारौँ !

कहिलेकाहीँ लाग्छ- थुक्ने ठाउँ नै छैन । जता हेरे पनि सफा देखिन्छ । एकपछि अर्को होडबाजीमा बनेका सडकहरू छन् । यी सडकहरू विभिन्न देश घुमेर तिनलाई नमुना बनाएर बनाइएका छन् । यी सडकमा फोहरको गन्ध सुँघ्नसम्म पाइन्न । किनभने फोहर मन पराउने काम यहाँ कुनैले पनि गरेका छैनन् । गल्लीहरू पनि हराभरा छन् । बाटाका किनारमा फूलबारी जस्तै रङ्गीन वासनादार उद्यानहरू छन् । चाहे राजधानी होस्, चाहे मोफसल होस, चाहे उत्तर वा दक्षिण, चाहे पूर्व वा पश्चिम जताका मार्गहरू पनि राम्रा छन्, हाम्रा छन् । गाडीहरू गुडेका छन्, कसैले पनि गाडीबाट फोहर फालेका छैनन् । किनभने ती सबै सभ्य नेपालीहरू हुन् । अनुशासन, नैतिकता, शिष्टताले ढपक्क छोपेका मानिसहरू यहाँ बसोबास गर्छन् । यहाँ त्यसो भएर मात्रै अनुशासनको चँदुवा हल्लेको होइन, यहाँका ठुलाबडा भन्नेहरूले अनुशासनको खोलो बगाएका छन् । ती खोलोमा मानिसहरू थुक्ने गर्थे । ती खोलो त यति सफा भयो कि मुखमा आइसकेको थुक पनि स्वतः सुकेर जान थाल्यो । अर्को खोलो दुर्गन्धवाल छ भनेर हेर्न गएको त त्यो झन् अत्तरभन्दा धेरै मगमगाएर नाकै अर्कैको जस्तो भयो । त्यहाँ त थुकले आफैलाई थुक्न थाल्यो- यस्तो सुन्दर खोलोमा पनि थुक्न खोज्ने कस्तो मूर्ख मान्छेको मुखको थुक भएर जन्मेछु ! थुक आफैलाई पीडा भयो ।

अनि थुक्न भनेर कतै गल्लीको कुनाकाप्चातिर आँखा लगाएको त आँखाले देख्न नपाउँदै थुक सुकेर गयो । किनभने त्यहाँ त यति सफा रहेछ कि विश्व सफाइ प्रतियोगितामा भाग लिन पाए यो गल्लीले तत्काल रेकर्ड कायम गथ्र्यो । यस्तो सुन्दर ठाउँमा कहाँ छ थुक्ने ठाउँ ? यति सुन्दर चोक, यति सुन्दर सडक, यति सुन्दर बाटाघाटा, यति सुन्दर खोला, कुला, नदीनाला बनाउने मान्छे कति सुन्दर ? ती मान्छेका सोच कति सुन्दर ? त्यस्तो सोचको विकास गराउने उत्प्रेरक चिन्तन कति सुन्दर ? थुक्ने ठाउँसम्म नराखेर विकास गर्ने विकासे महान् व्यक्तित्वहरूलाई सधैँ सधैँ पुजिरहन पाए कस्तो हुँदो हो ? आहा ! यस्तो पो देश, यस्तो पो गाउँ, यस्तो पो नगर, यस्तो पो महानगर ! थुकलाई लाग्यो- यो सपना हो कि विपना ?

एक थुकुवाले भन्दै थियो-
यो सब झुट हो । यो सुन्दर सडक, खोलो, नदी नाला, विकास सब झुट हो । यदि यो सत्य भइदियो भने मैले कहाँ थुक्ने ? मलाई त थुक्न मात्रै मन लागेको छ । जहाँ जहाँ पनि थुक्न मन लागेको छ । तिनका टाउकामा जसले मलाई धोका दिए, खुब थुक्न मन लागेको छ । ती झुटका पुलिन्दाहरूलाई थुकैथुकले नुहाइदिन मन लागेको छ । म, मानौँ जनता होइन, थुकुवा भइदिन्छु र मेरा थुकदान महोदयहरूलाई थुकिदिन्छु – थुइक्क !

तर यो थुकुवालाई नै झुट साबित गराउनु पर्छ । यसलाई नजिक पनि राख्नुहुन्न । किनभने यसले यस्तो सुन्दर कामलाई पनि असुन्दर देख्यो । यसले हाम्रा महान्हरूलाई पनि तुच्छ देख्यो । यसले सबैलाई एउटै डोकोमा राखेर मोल गर्‍यो । यहाँ सबै कहाँ थुकदान छन् र ? यहाँ त कोही जिउँदा सहिद पनि छन्, कोही जिउँदा मुर्दा पनि छन् । अनि यसरी सोलोडोलो थुक्न थाल्ने हो भने थुकका छिटाहरू सही ठाउँमा मात्रै पर्छन् त ?

कम्तीमा देशलाई त नथुके हुने नि । कम्तीमा त आफ्नो इतिहासलाई नथुके हुने नि । कम्तीमा त आफ्नो अस्तित्वलाई नथुके हुने नि । कम्तीमा त आफ्नो मुखैमा पर्नेगरी आकाशमा फर्केर नथुके हुने नि । कम्तीमा थुक्नुअघि क्षण मात्रै पनि सोचेर थुके हुने नि । तर थुकलाई यति सकसक भएको छ- तत्काल थुक्नु छ, चाहे जहाँ होस्, चाहे जस्तोमा होस् । उसको लत नै थुक्नु हो । ऊ थुक्छ अनि बल्ल नथुक्ने ठाउँ रहेछ भनेर चाल पाउँछ । थुकिसकेकाले त्यो सफा पनि गर्दैन, बरु लरक्क आफै ठाउँ सरेर नथुकेको अभिनय गर्छ । भित्र मनले त्यो अभिनयलाई झुट भनिरहन्छ र त्यो थुकुवालाई थोरै थकथक चाहिँ लाग्छ । हो, थुक्न गाह्रो छ । थुक्नु जटिल काम हो ।

त्यसैले थुक्नुअघि विचार गर्नु छ- कहाँ थुक्ने ? कसलाई थुक्ने ? थुक्न पनि जहाँ पायो त्यहीँ र जसलाई पायो उसैलाई थुकेर हुन्छ ? के सबैका मुहार थुकदान हुन् ? थुकलाई पनि त्यति सुख छैन यहाँ । बरु थुकपीडाको बयानले ककसलाई छिटा लाग्यो होला ?

०००
धादिङ, हाल कीर्तिपुर