वि.सं. २००७ साल कार्तिक १२ गते पाको पोखलड्याङ, काठमाण्डौमा जन्मिनुभएका कवि अतृप्त पाण्डेयले वि.सं. २०२९ सालदेखि कविता लेखन आरम्भ गर्नुभएको थियो । सोही साल कवि पाण्डेयको प्रथम प्रकाशित कविता ‘ विवशताका परिधिभित्र’ ‘समीक्षा साप्ताहिक’मा प्रकाशित भयो । आफ्नो जीवनकालमा अर्थात वि.सं. २०६७ सालमा मात्र साठी वटा कविताहरू सङ्ग्रहित गरिएको ‘ समयसित रुमाल छैन’ शिर्षकको एउटा कवितासङ्ग्रह प्रकाशन गर्नुभयो । ‘समीक्षा साप्ताहिक’मा प्रकाशित उहाँका कैयौं कविताहरू कृतिमा सङ्गालिएर आएका छैनन् । ‘समीक्षा साप्ताहिक’मा कविता प्रकाशित गरेर नेपाली काव्य जगतलाई उर्वर बनाउने कविहरुको ठुलै जमात छ । कवि अतृप्त पाण्डेय पनि समीक्षाको चौतारीमा हुर्किएका कवि हुनुहुन्थ्यो भन्दा पक्कै अतिरन्जना गरेको ठहर्दैन भन्ने मेरो विश्वास छ ।२०३१ सालमा कृषि खरिद बिक्री संस्थानमा जागिर सुरु गर्नुभएका कवि पाण्डेयले २०४२ सालदेखि हिमाल सिमेन्ट कम्पनी लिमिटेडमा काम गर्न थाल्नुभयो । त्यहाँ उहाँको परिचय कवि पूर्ण विरामसित भयो । त्यसपछि एकअर्कालाई एकअर्काले लेखेको कविताहरू देखाउने क्रममा क्रमश : कवि विरामसँग सामीप्यता पनि बढ्दै गयो । त्यही माध्यमबाटै उहाँ कवि पूर्ण विरामसँगै विभिन्न साहित्यिक कार्यक्रममा समेत सरिक हुन थाल्नुभयो । साहित्यिक कार्यक्रमहरूमा भएको उहाँको सहभागिताले उहाँलाई कविमात्रै बनाएन, साहित्यिक अभियन्ता समेत बनायो । उहाँले स्रष्टा समाज, काठमाण्डौको गठन गर्नुभयो र लामो समयसम्म त्यही संस्थाबाट साहित्यिक अभियान सञ्चालन गर्नुभयो ।
उहाँसँग पछिल्लो भेट उहाँकै निवासस्थान हात्तीगौंडा भङ्गालमा भएको थियो । यो भेट उहाँकी जीवनसङ्गिनीको निधन भएको दुइचार दिन पछिको थियो । म उहाँलाई समवेदना व्यक्त गर्न पुगेको थिएँ । जीवनसङ्गिनीको निधनले उहाँ निकै मर्माहत बन्नुभएको मैले महशुस गरेको थिएँ । जीवनसङ्गिनीको निधनको पीडालाई उहाँले सहजै पचाउन सक्नुभएन । उहाँको मानसिकतामा त्यसले गहिरो चोट पुर्यायो । नियमितजसो आफैं कार्यक्रमको आयोजना गरिरहने, अन्य कार्यक्रमहरुमा सहभागी भइरहने उहाँजस्तो गतिशील स्रष्टा कतै देखा नपरेपछि उहाँका बारेमा निकैजना साथीहरूसँग सोधीखोजी गरेँ । मैले देखेको घर बिक्री गरेर उहाँ छोरीहरूको संरक्षणमा कतै गइसक्नु भएको रहेछ । त्यसपछि उहाँ सामाजिक सञ्जाल र टेलिफोन सम्पर्कबाट पनि टाढा रहन रुचाउने अवस्थामा पुगिसक्नुभएको जानकारी प्राप्त गरेँ ।
‘अतृप्त पाण्डे त जानु भएछ नि’ कवि बलराम बिष्टले फेसबुक मेसेन्जरबाट खबर दिनुभयो । ‘कहिले ?’ एक्कासी झसङ्ग भएँ र सोधें मैले ।
‘तेह्र चौध दिन भइसकेछ ।’ उहाँसँगको सूचना पनि पूर्ण थिएन ।
करिब एक घण्टापछि बलरामजीको फोन आयो र फेरि भन्नुभयो ‘ १३ गते होइन रहेछ, १२ गते नै रहेछ । ‘ तीसको दशक देखि करिव सत्तरीको दशकसम्म निरन्तर कलम चलाउने स्रष्टाको बारेमा मैले पाएको सूचना यत्तिकै थियो ।
खोजिरहेको मान्छेको निधन भएको खबर आएपछि म अतीततिर फर्किएँ । उहाँसँगका वितेका समयहरु सम्झन थालें । उहाँले गर्नुभएका कार्यक्रमहरू ‘हामी पढ्छौं पारिजातका कविता’ , ‘हामी पढ्छौं इश्वरबल्लभका कविता’, ‘वितेका मानिसहरूको सम्झनामा कविता गोष्ठी’ आदिको याद आयो ।
कवि पाण्डेयका एकताका अत्यन्तै निकट रहेर सहकार्य गर्नुभएका कवि बलराम बिष्टले दिनुभएको सूचनाअनुसार मैले सामाजिक सञ्जालमार्फत् श्रद्धाञ्जली दिएँ । त्यो सूचनापछि उहाँका धेरै सहकर्मीहरू अचम्मित भए । त्यो सूचनापश्चात् उहाँका मित्र एवम् साहित्यिक समाचार र सूचना राख्नमा प्रसिद्धि कमाएको फेसबुक समूह ‘शब्दपथ’ बाट साहित्यकार मुरारी सिग्देलले उहाँको निधनको विस्तृत समाचार राख्नका लागि धेरै प्रयत्न गर्नुभयो । कसैगरी पनि पर्याप्त सूचना प्राप्त गर्न नसकेपछि ‘शब्दपथ’ ‘शब्दपथ’ मा उहाँले थोरै सूचनाका भरमा लेख्न बाध्य हुनुपर्यो ।
‘कति लेखक कविहरूले कलम घिसार्दा घिसार्दै मृत्युको ढोका ढकढक्याउन पुगी हाल्दा रहेछन् । कसैलाई थाहा हुन्न । गइसकेका हुँदा रहेछन्। त्यस्तै भयो कवि अतृप्त पाण्डेको कुरा गर्दा पनि। आज बल्ल थाहा भयो उहाँको मृत्यु आजभन्दा १८ दिनअघि अर्थात् असार १२ गते भइसकेको रहेछ ।’
कवि पाण्डेयको कविताझैं समयसित रुमाल त थिएन थिएन , उहाँको निधनपछि हामी प्रष्ट भयौं हामीसँग अब आँसु पनि बाँकी थिएन । हामी आँसु सकिएका संवेदनहीन मानिसमा परिणत हुँदै थियौं । हामीसँग समाज रुपान्तरणका लागि योगदान दिने सचेत मानिसहरुको निधनलाई क्षति सम्झने चेतना कमजोर हुँदै नगएको भए अतृप्त पाण्डेय यसरी सुटुक्क जानु पर्दैनथ्यो । म यस्तैयस्तै सोच्न बाध्य भएँ ।
म कवि पाण्डेयकै एउटा कविताको अंश प्रस्तुत गर्दै उहाँप्रति हार्दिक श्रद्धाञ्जली अर्पण गर्दछु ।
– समयसित रुमाल छैन
०००
पाेखरेलकाे ब्लगपाेष्टबाट
