नेपाली हास्यव्यङ्ग्य अनलाइन पत्रिका

एक दिन शुभमुहुर्तमा जेठी बुहारीले नम्र स्वरमा भनिन्, “बुबा ! आमाले एक साँझ हजुरहरूलाई खानाको लागि आमन्त्रण गर्ने कुरा गरिबक्स्या छ । फोन गरिस्सिन्छ होला, नाइँ नभनिस्योस् ल ।”

छोराहरूको विवाह भएपछि हाम्रो घरमा कहिल्यै प्रवेश नपाएको ‘बक्सियोस्’ शब्दले प्रवेश पाएको छ । जागिरको सिलसिलामा कहिलेकाहीँ प्रयोग गरेको हुनाले यो शब्द मलाई खासै अनौठो त लाग्दैन तर सबैतिर यसलाई मिलाएर प्रयोग गर्नचाहिँ जान्दिनँ । यो ‘बस्सियोस्’ शब्दको कुरा हुँदा बनारसको सम्झना आउँछ ।

मैले हाइस्कुल र आईए बनारसबाटै उत्तीर्ण गरेको हुँ । त्यो बेला हामी हिन्दी बोल्न जान्दैनथ्यौँ । हाम्रा अग्रज साथीहरूले हामीलाई सिकाउँथे- अरु सबै कुरा नेपालीमा भन्ने वा लेख्ने अन्तिममा ‘हैँ’ जोड्यो भने हिन्दी भइहाल्छ नि ! कस्तो राम्रो आइडिया । त्यसपछि खासै समस्या परेन । अन्तिममा ‘हैँ’ लेख्दालेख्दै बिस्तारै बानी पर्दै गयो । यो ‘बक्सियोस्’ ले पनि मलाई त्यसै गरिबक्सेको छ । आवश्यक सबै ठाउँमा मैले यो बक्सियोस्लाई लागू गर्न जान्दिनँ, त्यसैले ‘बक्सियोस्’, ‘आइस्योस्’ ‘खाइस्योस्’ यस्तै सजिलो ठाउँमा मात्र प्रयोग गर्न सक्छु । अरु ठाउँमा अनाडीले अङ्ग्रेजी बोल्दा हिन्दी मिसाएजस्तै हुन्छ ।

“किन दुःख गर्न लाग्नुभएछ ?” मैले सोधेँ । बुहारीले खासै केही भनिनन् ।

भोलिपल्ट फोन आयो, “सम्धिज्यू, भेटघाट नभएको धेरै दिन भएको छ । यसो भेटघाट पनि हुन्छ, साँझ सपरिवार भुजा ज्युनार गर्ने गरी आइस्सेला है त ।” बुहारीले नाइँ नभन्नु भनेकि थिइन्, तैपनि भनेँ, “घर सल्लाह गरेर खबर गर्छु ।” अन्तमा उहाँले भन्नुभयो, “म बाटो हेरेर बस्छु ।” नाइँ भन्न सकेनौँ, बेलुकीतिर गयौँ ।

यो कुरा आजभन्दा करिब चार वर्ष पहिलेको हो र त्यो समय गर्मीको समय थियो । वैशाख महिना भएकोले सूर्यले क्षितिजको नेटो काटेका थिए, तापनि उड्दा उड्दैका चरा खस्दानजस्तै गर्मी थियो । त्यस्तो गर्मीमा शरीरमा तरतरी पसिना चुहाउँदै दीपनगरबाट शङ्करनगरका लागि प्रस्थान गर्‍यौँ ।

सम्धिनीज्यूको घरमा पुगेपछि भव्य स्वागत भयो । बैठक कक्षमा आसनग्रहण गर्‍यौँ । आसनग्रहणपश्चात सामान्य कुराकानीहरू भए । कुराकानीसँगै खानाका परिकारहरू आउन थाले ।

पाहुनालाई स्वागत गर्ने सम्धिनीज्यूको आफ्नै मौलिक पारा छ । बाहुन होस् की क्षेत्री मासुदेखि माछासम्म, सागदेखि च्याउसम्म सबै परिकारहरू तयार गर्नुहुन्छ । त्यसपछि दर्जा अनुसारका जुसहरूको तयारी पनि पहिलेदेखि नै भएको हुन्छ । गधापच्चिसी नाघेको कुनै पनि नेपाली नागरिकले उहाँले भनेअनुसारको जुस लिनै पर्छ । नत्र आफू अपमानित भएको महसुस गर्नुहुन्छ । उहाँले तयार गरेका सबै परिकारभित्र प्रेम लुकेको हुन्छ, ममता छिपेको हुन्छ र सौहाद्रता झल्केको हुन्छ ।

अन्य खाद्य सामग्रीसँगै सम्धिनीज्यूले स्कटलेण्डमा बनेको ब्राण्डेड जुसको ठुलो ठेकी अगाडि राख्नुभयो । देख्दै सातो गयो । एक त बाहुन, त्यसमा पनि सम्धिनीज्यूको घर । एकैचोटि कसरी खान्छु भन्नु, सकस पर्‍यो । ठुलो ठेकीतिर हेर्दै घुटुक्क थुक निलेँ र यस्तो पदार्थ नलिने नम्र निवेदन पेश गरेँ । मेरो अमरबाणी हावामा तैरिएर शान्त हुन नपाउँदै बैठक कक्ष स्तब्ध भयो ।

“लौन नि के भनिबक्सेको होला ?” चिन्तित स्वरमा उहाँले भन्नुभयो ।

उहाँको कुरा सुनेपछि म मुसुक्क मुस्कुराएँ मात्र केही बोलिनँ । उहाँले थप्नुभयो, “तिसौँ वर्ष जागिर खाएको, प्रशासन चलाएको मान्छेले खान्न भनेको कत्ति सुहाएन ।”

म केही बोलेको थिइनँ, मीनातिर फर्केर सोध्नुभयो, “साच्चै सम्धिज्यूले केही लिसिन्न र सम्धिनीज्यू ?”

मीना बोल बोल मछली मुखभरि पानी भइन् । ‘अश्वत्थामा हतो हतः, नरो वा कुञ्जरो वा’ भन्नु बाहेक उनीसँग अर्को उपाय थिएन ।

अश्वत्थामा हतो हतः, नरो वा कुञ्जरो वा ।

केही समय भोजन सभाको कारवाही रोकियो । भान्साबाट विभिन्न थरी पकवान सामग्रीहरू आउने क्रम जारी थियो । बैठक कक्ष पकवान सामग्रीको मिठो स्वादले मगमग बसाइरहेको थियो । यता हाम्रो वार्ता जारी थियो र कुनै निष्कर्षमा पुग्न सकिरहेको थिएन ।

धेरैबेरको छलफल तथा मध्यस्थकर्ताहरूको आग्रह समेतलाई स्वीकार गर्दै स्वदेशमै जौँबाट बनेको भनिएको तर विभिन्न केमिकलहरूले सुसज्जित सुगर फ्री तर टर्रो स्वाद भएको जुससम्म लिने सहमति भयो । आमसिक रूपमै भए पनि वार्ता सफल भएकोमा सम्धिनीज्यूको मुहार हँसिलो देखियो । अरुले थाहा नपाउने गरी मेरो मन पनि खुसीले पुलकित भयो ।

भोजनका क्रममा देशको राजनीति, दर्शन, साहित्य, इतिहास, अर्थतन्त्र लगायतका विभिन्न क्षेत्रमा गम्भीर बहस भयो । कोठाभित्रबाट भए पनि सरकारले गरेका नराम्रा कामको आलोचना गर्नेदेखि लिएर सरकारले यसो गरेको भए हुने थियो भन्नेसम्मका सुझाव सल्लाह दिने काम पनि सम्पन्न गरियो । त्यो बेला हामी देश विकास नभएकोमा र पदमा बसेका नेताहरूले जनचाहना अनुसार काम नगरेकोमा निकै चिन्तित भयौँ ।

गफ गर्दागर्दै विभिन्न प्रकारका जुस तथा खाद्य सामग्रीहरूले पेट भरियो । अन्त्यमा एक गिलास पानी र एक टुक्रा ल्वाँङ खाने ठाउँसम्म पनि बाँकी नरहेपछि आयोजक सम्धिसम्धिनीज्यूलाई कुइन्टलका कुइन्टल धन्यवाद दिँदै बिदाबारी भयौँ ।

बुहारीले गाडी स्टार्ट गरेर घरतिर हिँड्ने सुर गर्दै थिइन्, त्यस्तैमा फेरि मनमा अर्को विचार आयो ।

“बुहारी नानी ! मौका परेको बेला एउटा पान पनि चपाईहालौँ कि !”

“मिठो पान खान त बुटवल पुग्नुपर्छ बुबा, ट्राफिक चोकमा ।”

मैले भनेँ, “जाऊँ ।”

“बुबाले भनेपछि हिँड न त । कति बेर लाग्छ र ?” छोराले हौस्याए । मीनाले कुनै प्रतिक्रिया जनाइनन् । नातिनी सानै थिइन्, बोल्ने कुरै भएन । त्यसपछि गाडी बुटवलतिर मोडियो ।

ट्राफिक चोकनिर पुगेपछि गाडी रोकियो । छोरा र बुहारी गाडीबाट बाहिर निस्के र पानपसलतिर लागे । मीना र म गाडीमै बस्यौँ । मैले देखेँ, रातिको समय भए पनि पान दोकान अगाडि हामीजस्ता पानका पारखीहरू लाइन लागेका थिए । पानवाला भाइले हतार हतार पान बनाइरहेको थियो ।

त्यो बेला मेरा मनमा पुनः बनारसको चित्र घुम्न थाल्यो । बनारसमा पढ्न गएको बेला पहिलो चोटि मैले पान खाने शुभअवसर प्राप्त गरेको थिएँ । दश पैसामा एउटा सामान्य पान पाइन्थ्यो । बेला बेला हामी पान खान्थ्यो । त्यहाँको पानको स्वादै फरक थियो । पान चपाउँदै जाँदा नाकको टुप्पो र कानका लोतीमा समेत पसिना आउँथे ।

बनारसमा पानपछि अर्को मन परेको खाद्य पदार्थ थियो मिठाइ । त्यो बेला अर्थात् सन् १९७८ तिर बिच बजारमा राम भण्डार नामको मिठाइ पसल थियो । त्यस पसलमा बाह्र रुपियाँमा एक किलो मिठाई पाइन्थ्यो । कहिलेकाहीँ हामी स्वाद मानेर मिठाई खान्थ्यौँ । मिठाई खाएपछि पान खाँदै डेरामा आउँथ्यौँ ।

मनमनै बनारसको मिठाई र पानको स्वाद लिइरहेको थिएँ, त्यस्तैमा छोराको आवाज आयो, “लिनोस् पान ।”

छोराले दिएको पान समाउँदै बिस्तारै भनेँ, “धन्यवाद छोरा ।”

पान हात पर्नासाथ मुखमा पानी आयो । ‘आहा पान !’ मनले यसै भन्यो । अनि कुनै विलम्ब नगरी पान मुखमा कोचेँ ।

केही बेर खुव चपाएँ । चपाउन त चपाएँ तर मैले चपाएको पान बनारसको जस्तो मिठो लागेन । पानको पत्ता पनि छिप्पिएको जस्तो लाग्यो र स्वाद पनि टर्रो टर्रो खालको थियो ।

‘साला बेवकुफहरू पान बनाउन पनि जान्दैनन् ।’ मनमनै पानवालालाई गाली गरेँ अनि छोरालाई सोधेँ, “मिठा पत्ता होइन र ?”

“हो बुबा, मिठा पत्ता हो ।” पान चपाउँदै सुमनले जवाफ दिए ।

जति चपायो उति टर्रो, रस निल्न खोज्यो झन् टर्रो । सुरुमा चपाएको रस निल्न नसकेर थुकेँ । त्यसपछि त अलि मिठो हुनु नि । अहँ भएन । झन् टर्रो हुँदै गयो । पानले गर्दा अघि सम्धिनीज्यूले खुवाउनु भएको चौरासी व्यञ्जनको स्वाद पनि हराउला जस्तो भयो । मनमनै रिस उठ्दै गयो ।

पुनः मनमनै पानवालालाई गाली गरेँ अनि छोरालाई भनेँ, “तिमीहरूले ख्यालै गर्दैनौँ । पानवालाले ठगेछ । मिठा पत्ता हाल्नुपर्ने तितो पत्ता हालेर पानै वेस्वादिलो बनाएछ ।”

छोराले मसिनो स्वरमा भने, “मैले खाएको पान त मिठो छ ।”

नराम्रो पान दिएकोमा पानवालासँग रिसाउँदै र पान बनाउँदा ख्याल नगरेकोमा छोराबुहारीसँग रिसाउँदै पान चपाउँदै थिएँ, मुखमा चसक्क घोच्यो । यसो औलाले छामेर हेरेको सिन्काको टुक्रा रहेछ ।

‘सिन्को !’ मनमनै बोेलेँ ।

सिन्को समाउँदा साथ अर्को सम्झना भयो । मन ढुकढुक गर्न थाल्यो । पान टर्रो हुनुको रहस्य खुल्यो । जौँको जुसले रन्थनिएको मेरो दिमागले पानको बाहिर बेरेको सालको हरियो पात फाल्नुपर्छ भन्ने कुरा नै बिर्सेछ । पानको बाहिर रहेको सालको हरियो पातसमेत चपाएपछि किन टर्रो नहोस् ।

केटाकेटीहरूले थाहा नपाउने गरी पूरै पान थुकेँ । तैपनि मुखमा टर्रोपन हराएको थिएन । त्यै बेला एउटा उखानको सम्झना भयो- ‘बाहुनले च्याउ खाओस् न स्वाद पाओस् ।’