हरि खनालठूला मान्छे (२)
वास्तवमा ठूला मान्छेहरूसँगको त्यो दमदार भेट थियो । कफि खाइसकेपछि छिमेकीको डेभिड समातियो । ऊ निकै दुखी देखिन्थ्यो किनभने उसको लुसीसँग विछोड भइरहेको थियो । त्यो ठूलो स्कुलबाट बाहिरिँदै गर्दा पाँच जना साइकलवाला तराइबासी भाइहरू भेटिए ।
हरि खनाल :
जेलका ठूला
मेरा एकजना परिचित छिमेकी जेलमा बन्दीजीवन बिताइरहेका छन् । उनको बन्दी जीवनको एक वर्ष पूरा भइसकेको छ । छिमेकीलाई बन्दी जीवनको वरदान् एकजना ठूला मानिसले नै दिएका रहेछन् । दुई वर्षअघि उपत्यकाभित्र एक गाडी लागुपदार्थ बरामद भएको थियो । ठूलो मान्छेको गाडी हो भनेर नचिनेका मैजस्ता एक सिपाहीले समात्ने दुस्साहस गरेछन् । भरे पो थाहा लाग्यो त्यो त गर्नै नहुने रहेछ ।
अब बरामद भएको कुरा सार्वजनिक भएपछि कार्वाही त गर्नै पर्यो । कसलाई गर्ने ? एक कामदार बन्दी आवश्यक पर्यो न । मेरा छिमेकीले कामदार बन्न स्वीकारेछन् । ज्याला कति लिए उनै जानून् । किन स्वीकारेको त भनेर सोद्धा उनी भन्थे त्यत्रो किमति माल मैले जीवनमा देखेको त थिइनँ भने आफ्नो भन्न कहिले पाउने ? दाम पनि नाम पनि हुने भएपछि किन पछि हट्ने भन्ने लाग्यो बोल्यो मेरो पालो । उनले भने । तोकिएको दुई वर्षमध्ये एक वर्ष उनले व्यतित गरिसकेका छन् । बाँकी एक वर्षको कैद मिनाहा गराउने कुरा पनि नउठेको होइन तर उनको योग्यता पुगेनछ । थाहा छ के के पुगेन ? पहिलो कुरा उनले ज्यानमारेका थिएनन् ।दोस्रो उनीसँग कुनै दलको सदस्यता रहेनछ । तेस्रो कुरा घरमा जानुभन्दा त्यहीँ बस्दा हातमुख जोर्न सजिलो हुने भएछ ।
जे होस् योग्यता नपुगेर उनको बाँकी समय मिनाहा भएको छैन । कहिलेकाहीँ भेट्न गइदिए उनी निकै खुशी मान्छन् । हो म उनैलाई भेट्न भनेर केही दिन अघि कारागारतिर गएको थिएँ । कारागारमा एकजना पार्टीकै आन्तरिक कारणले गर्दा कारोबारको पर्दाफास भई जेल परेका नेता कैदी रहेछन् । उनलाई भेट्न आएका पार्टीका कार्यकर्ता र नेताहरूको ताँती रहेछ । कारागारका सेवकहरूलाई भ्याइ नभ्याइ रहेछ । हातमा बन्दुक लिएर सेन्ट्री बसेका बाहेक अरु कसैलाई फुर्सद थिएन ।
तपाईं पनि नेताजीकै मान्छे हो ? एकजना सुरक्षाकर्मीजस्ता मानिसले सोधे । हो भनूँ कि होइन भनूँ असमञ्जसमा परेँ । मेरो मौनता नै सकारात्मक जवाफ बनेछ । एउटा प्लेटमा अण्डा, जाम दलेको पाउरोटी, एक दाना सुन्तला आइनै हाल्यो । भोक त लागेकै थियो । खानै पर्यो भनेर हातमा पाउरोटी के लिएको थिएँ त्यो त पूरै रातो रङको पो देखेँ । केहीबेर अघिसम्म त त्यस्तो थिएन । प्लेटमै राखेर एकछिन पछि हेरेँ । रातो देखिएन । फेरि उठाएर खाने प्रयास गरेँ । खानुअघि हेरेँ फेरि रातै देखेँ । रगत चुहिँदै गरेको जस्तो । अहँ मैले त्यो खाइन र प्लेट नै फिर्ता गरिदिएँ । खै किन हो मलाई खेताला छिमेकी भेट्न पनि बस्न मन लागेन । होस् अर्कै दिन आउँला मनले सोच्यो र बाहिरिएँ । पहिलोपटक थाहा लाग्यो झुक्किएरै भए पनि कहिलेकाहीँ जेलभित्र ठूला मानिस पुग्दारहेछन् ।
दुई ठूला भेट
एक साता अघिको कुरा हो । मैले फरक तर ठूला दुई स्कुलमा जाने अवसर पाएँ । पहिलो सरकारी अनुदान पाउने स्कुल थियो । पहिले पहिले विद्यालय भनिन्थ्यो अहिले विद्यालय भन्दा कसैले बुझ्दैनन् भनेर स्कुल भनेको हुँ । यसो भन्दा भाषालाई अङ्ग्रेजीकरण गराउन चाहने ठूला मानिस खुसी हुन्छन् कि भन्ने लागेको पनि हो । एक दुई उदाहरण सुनाऊँ ?
हामी कहाँ रबर्ट आइन्स्टाइन स्कुल छ त्यो स्कुल आइन्स्टाइनका छोरा नातिले खोलेका वा लगानी गरेका होइनन् । डोनो कोस्को, लिटल बिग फ्याट एन्जेल्स, ग्रेटह्वाइटहाउस कति हो कति ? गाडीमा हेर्दाको नेपाली नम्बर र प्लेट ठूलाकै आदेशमा अङ्ग्रेजी बनाउन इम्बोस्ड भनियो नि । नम्बर प्लेट लेखेर बाँचेकाहरूलाई यहाँ काम छैन खाडीतिर बाढी चलाउन जाऊ भनियो नि । यी कुरा बुझेकाले मैले स्कुल भनेको हुँ ।
सरकारी स्कुल भवन निकै ठूलो थियो । हेड टिचर र व्यवस्थापन समिति र शिक्षक स्टाफका बेग्लाबेग्लै कोठा थिए । रमाइलो कुरा विदेशी अनुदानमा बनेको त्यस भवनमा विद्यार्थीहरूको कुल सङ्ख्या भन्दा एउटा कोठामा भएका र छोपेर राखिएका कम्प्युटरको सङ्ख्या अधिक थियो । बीस बाइ अठारका साइजका कोठाभित्र मुस्किलले चार बेञ्च र प्रति बेञ्च एकजना विद्यार्थी देखेपछि म ग्वाँचलाई आफ्नो बेलाको विद्यालयको सम्झना आयो । त्यतिबेला एउटा फलेकमा हामी दशजना कोचिएर बस्थ्यौँ । जो छेउमा बसेको हुन्छ ऊ बेलाबेलामा पुल्टुङबाजी खेल्थ्यो । सबैजसो कोठामा त्यस्तै हालत थियो ।
अँ एउटा कुरा भन्नै बिर्सेछु म कसरी त्यहाँ पुगेँ ? ती कोठामा कार्पेटिङ गर्ने कुरा चलेको रहेछ । मेरा एकजना कार्पेट पसलमा काम गर्ने भाइले टेप समात्न मलाई बोलाएका थिए । त्यस स्कुलका प्रधानाध्यापकले पनि एडभान्स पद लिएर प्रिन्सिपल लेखेका रहेछन् । महाकमिटीका सदस्य हुनुभएका वीर प्रिन्सिपल निकै व्यस्त देखिनुहुन्थ्यो । कहिले मन्तरीज्यू भनेर फोन गरिरहनुहुन्थ्यो त कहिले भय नेपाल र काल सलाम भन्नुहुन्थ्यो । मैले एक मिनेट समय मागेको थिएँ उहाँले आधा मिनेट लगाउँदै भन्नुभयो । ‘आइ भेरी बिजी टुडे । अर्को दिन ।’
ठूलाले जुराएको ठूलो भेट
मेरा एकजना छिमेकी कुकुरका पारखी हुन् । एक किसिमले असल कुकुर पालक । उनी बेलाबखत भन्ने गर्छन् कुकुरको खान्कीमा मात्रै उनले मासिक पचास हजार खर्च गर्छन् रे । उनको पेशाचाहिँ दलको कार्यकर्ता हो । उनीकहाँ रोजेका कार्यालयमा सरुवा र काजका लागि दिनहुँ सरकारी कर्मचारीहरूको भिड लाग्ने गर्छ । ठेकेदार र तस्करीमा प्रकिया नपुगेर दुख पाएकाहरू पनि उत्तिकै जम्मा हुन्छन् ।
त्यसो त उनी म्यारिज ब्युरोका पनि सञ्चालक हुन् । गत वर्ष निकै रोचक घटना घटेको थियो । उनले बेहुलीका लागि खोजेका बेहुला दुई किलोको हाइड्रोसिल भएका परेछन् रे । त्यस कुराले निकै बबाल मच्चाएको थियो । पछि उनले एकजना डाक्टरलाई अपरेशन गर्न लगाएर त्यसको समाधान गरेका थिए । यस वर्ष पनि उनले बनाएको जोडीमा एकजना साठी वर्षका बुढासँग पच्चीस वर्षकी बेहुली परिछन् । त्यसमा पनि निकै ठूलो बबाल भएको थियो । साठी वर्षे नरहेका दिनदेखि म भएँ भनेर उनले प्रतिवद्धता जनाएपछि त्यो केस सल्टेको भनेर उनै भन्छन् ।
यस्ता रमाइला छिमेकीको कुकुर बेलाबखत फुत्किएर भाग्ने गर्छ । हिजो बिहानको कुरा हो । डेभिड नामको कुकुर भागेछ । नभागोस् पनि किन केही पर रहेको एउटा निजी स्कुलभित्र रहेकी डेभिडको प्रेमिका लुसीले बोलाइछ । प्यार करने वाले कभि झुक्ता नहीँ भनेर डेभिड गेट खोलेर उतै गएछ । उनी डेभिडको खोजीमा निस्केका रहेछन् । बाटोमा भेट भयो । उनले डेभिड भागेर गएको घर देखाउँदै भने ‘फुर्सद भएँ कि जाऊँ ।’ कि जाऊँ भनेपछि म पनि जान तयार भएँ । ठूला मान्छेको सङ्गत पाएका बेला किन छोड्ने ? त्यतिका ठूला मान्छेको आग्रह कहाँ टार्न मिल्छ ? पालेले स्वागत गर्दै भने ‘हजुरको डेभिड हाम्री लुसीलाई भेट्न आउनुभएको छ ।’ नभन्दै लुसी र डेभिड नजिकै देखिए । मेरा छिमेकीलाई देखेर डेभिड नजिक आएन झन् पर गयो ।
‘यसो गरूँ हजुर डेभिडलाई केहीबेर लुसीसँगै छोडिदिऊँ । न्यास्रो मेटोस् ।’ मैले भनेँ । प्रिन्सिपल साहेब हाम्रै छेउमा आइपुगेर अभिवादन गर्दै मुस्कुराए । प्रिन्सिपल साहेबले मेरा छिमेकीलाई गरेको सम्मानको बाछिटा मतिर पनि आइपुगे । हामीलाई क्यान्टिनमा लगे र कफि अर्डर गरे । कफि नआइपुगुन्जेल केहीबेर गफ लगाए ।
‘हाम्रो होस्टेलमा एक सयजना विद्यार्थी बस्छन् । हामी सबै चिज अर्गानिक खुवाउँछौँ । चामल त्रिशूलीको, दाल सल्यानटारको, गोलभेडा ककनीको टनेलको, साग ठिमीको, हप्तामा दुई दिन मासु खुवाउँछौँ । खसीचाहिँ मुस्ताङको आइपुग्छ ।’ छिमेकीले टाउको हल्लाए । मैले पनि छिमेकीले जुन साइडमा टाउको हल्लाउँछन् त्यही साइड पहिचान गर्दै टाउको हल्लाएँ । त्यसले गर्दा मेरो टाउको चाहिँ छिमेकीको हल्लेपछि मात्र हल्लिन्थ्यो । वास्तवमा ठूला मान्छेहरूसँगको त्यो दमदार भेट थियो ।
कफि खाइसकेपछि छिमेकीको डेभिड समातियो । ऊ निकै दुखी देखिन्थ्यो किनभने उसको लुसीसँग विछोड भइरहेको थियो । त्यो ठूलो स्कुलबाट बाहिरिँदै गर्दा पाँच जना साइकलवाला तराइबासी भाइहरू भेटिए । उनीहरू साइकलमा आधा नकुहिएको गोलभेडा हालेर लैजाँदै थिए । एकजना चिनेकालाई सोधेँ ‘कतातिर हो भाइ ?’ उनले भने ‘होस्टेलमा गोलभेडा पुर्याउने जिम्मा लिएको छु । त्यतै जाँदै हजुर ।’
केही पर पुगेपछि गाडी लिएर भतिज आइपुग्यो । उसले गाडीमा चामल लादेको थियो । ‘बाबु चामल लिएर कता ?’ मैले सोधेँ । उसले भन्यो ‘स्कुल होस्टेलमा ।’
‘यो चामल त्रिशूलीको हो ?’
‘कहाँ त्रिशूलीको हुन्छ काका । यो त इन्डियातिरबाट आएको होला । गोदामबाट त ल्याएको ।’ भतिजले जवाफ दियो । घरै पुग्ने बेलातिर मेरा अर्का छिमेकी भेटिए । उनी सागको बिटा बनाइरहेका थिए । हैन साग त धेरै पो देख्छु कहाँ सप्लाइ हो ?
‘स्कुलको होस्टेलमा ।’
‘यो सागमा त हिजो बिहान पो विषादी स्प्रे गर्दै थियौ होइन ?’
‘हिजो बिहान होइन काका साँझ हो । सोह्र घण्टा भयो अब खान हुन्छ ।’ उनले मुसकुराउँदै भने । मेरा डेभिडवाला छिमेकी र म यसपटक एकले अर्कालाई हेरेर एकसाथ मुसकुरायौँ र विदा भयौँ । ठूलासँगै ठूलै भेट भयो । मलाई लाग्यो मेरो त्यो दिन पनि भाग्यमानी रहेछ ।
०००
धादिङ, हाल काठमाडौं
