नेपाली हास्यव्यङ्ग्य अनलाइन पत्रिका

विष्णु प्रभात :

खानुमा जुन मजा हुन्छ त्यो खानेलाई मात्र थाहा हुन्छ । नखाने र खानेका बीचमा ठूलै खाडल रहेको छ । त्यसैले यी दुई थरिका मान्छेको एकता बिरलै हुन्छ । खानुको तात्पर्य सामान्य पेट भर्नुमा सीमित राख्ने हो भने हाम्रो ज्ञानको परिधि साँगुरिन्छ र खाओवादसम्म पुग्नै सकिदैन ।

खाओवाद आजको विश्वको सबभन्दा पपुलर अर्थात लोकप्रिय जनवादी सिद्धान्त हो । प्रत्येक व्यक्तिको मौलिक मानव अधिकार सम्मानित जीवन बाँच्न पाउने अधिकारको प्रत्याभूति गर्ने कुनै सिद्धान्त छ भने त्यो खाओवाद रहेको छ । जनजनमा व्याप्त र मनमनमा मौलाउने यस जनसिद्धान्तलाई तपाईंले कत्तिको बुझ्नु भएको छ त्यो मलाई थाहा छैन । तर जब मार्क्सले पूँजी लेख्दा भोकभोकै परेर छोरो गुमाउनु पर्‍यो, लेनिनले अक्टुबर क्रान्तिमा लाग्दा निसन्तान हुनु पर्‍यो र माओकी श्रीमती याङकाई हुइलाई फाँसी दिइयो ! तबदेखि मान्छेले खाओवादको खोजीकार्य तीव्र पार्न थाले । हाम्रो देश नेपालमा पनि खानुको मजा अहिलेका मान्छेले भन्दा उहिलेका मान्छेलाई थाहा थियो भन्दै- ‘हाम्रा बाजेका पालामा रुपियाँ गन्थे डालामा’ जस्तो धक्कू लगाउने तुक्का जोरेको सुनिन्छ । ‘खानमा सिन्की शानमा घिऊ’ भएका बूढाहरूको कुरा आफ्नै समयको थियो । त्यसो हुँदा आजभोली ‘उहिलेका कुरा खुइले’ भनेर हामीहरूले पनि आफ्नै समयको धाक लगाउनु पर्दछ । आजभोलि पप बोलीमा गुञ्जने लोली यसप्रकार सुनिन्छ-
अहिलेको युगीन चालामा
चुम्बन साटछौँ गालामा !
कुखुराको सेकुवा रक्सीको झोल
खानुको मज्जा क्या अनमोल !

वास्तवमा खानुको मजा भोकमा रहनेहरूलाई हुन्छ । पपसप बेकारका गफ बन्दछन् । परिश्रमीले गमखानुको मजा जान्दछन् रमखानुको मजा जान्दैनन् । आलु खानुको पीडा जान्दछन् ठालु हुन जान्दैनन् । त्यसोभएर उनीहरूका लागि यस्ता कुराहरू कान खाने हुन्छन् । तर जमाना खाओवादको छ भन्नेहरूले आफूलाई भोगवादी मात्र हैन भगवानवादी पनि बनाएका छन् । उनीहरूले खाएर कहिल्यै नअघाउने अगस्त्य ऋषिको कथा सुनाउँदै सुरापान गर्दछन् । भुँडेगणेशलाई अघि सार्दै भोजन भट्ट बन्दछन् र रङ्गरसको सन्सार नै स्वर्ग हो भन्दै इन्द्रको महिमा गाउँछन् ।

अघि अघि देवता भन्ने एउटा जाति थियो रे ! उनीहरू आफूलाई सुर भन्थे रे । भन्दा सुर भने पनि कामकुरा बेसुरका गर्थे । अरुलाई असुर भन्थे । असुर र सुरलाई राक्षस र देवताको रूपमा वणर्न गर्दा धेरै खाने, खाएर नअघाउने, जति पनि खान सक्नेलाई राक्षस भन्ने गर्दथे । तर आजका मानिसहरू सुर-असुर दुबैको ठेमाहा सन्तान भएको हुँदा जे पनि र जति पनि खाइदिन्छन् । घुस खाएर न्याय-निसाफ भूस पार्ने न्यायाधीश हुन् वा कमिशन ज्यूनार गरेर होनहार देशभक्त बन्ने मन्त्री महोदय हुन् उनीहरू जे पनि, जति पनि खान सक्ने देवता बनेका छन् । हावा खानुसँग कुनै तारतम्य नराख्ने नेताले देशलाई नै गोता ख्वाइरहेका छन् । जनता भोकमरीको चपेटामा परुन् वा महामारीको, ठालूहरूलाई कुनै चासो हुँदैन । आफूले खान पाएपछि पुग्यो ‘अरु सबै मर मेरै भूँडी भर’ मूलमन्त्र जप्ने खाओवादीहरूले जे जसरी आजको सभ्यतालाई हाँकेका छन् त्यो अपूर्व छ ।

सानाले ठूलाको सेवा गर्नु पर्छ, आवश्यकता परे कुर्सीबाट झर्नु पर्छ, पृथीवीबाट मर्नु पर्छ र प्रकृतिको नियम भनेर दासत्व स्वीकार्नु पर्छ, विरोध आलोचना वा तर्क गर्नु हुँदैन । विरोध गर्ने जतिलाई आज या त माओवादी भनिन्छ या हाहोवादी, बनाइन्छ । यसो गर्दा खाओवादीका आधारभूत लक्षण के हुन् र हाहोवादीबाट यसलाई छुटाउने तरिका छ कि छैन भन्नेतर्फ तपाइँको मन जानसक्छ ।

खाओवाद आफ्ना निम्ति सोंच्ने, आफ्नै निम्ति निर्मित मानव अधिकारको सिद्धान्तमा आधारित, दर्शन हो । अरुलाई खा भनेर दिने अथवा खाओ भनेर दिने चिन्तन प्रवृति होइन । एक प्रकारले नेपाली साहित्यमा पहिले ‘म खाऊँ मैलाऊँ सुख सयल वा मोज म गरुँ !’ भन्नेलाई ‘अबुझ र सठ भनेर गरिएको आलोचनाबाट सुधारिएर आएको नयाँ उपनिषद्भन्दा फरक पर्दैन । सानोभन्दा सानो फाइदा पनि आफूमै केन्द्रित गराउने, आफ्ना नाता गोता रक्तसम्बन्धीमा रमाउने र उनीहरूमै भर परेर सरकार चलाउने, आफन्तहरूको सेवा सुविधामा राज्यको ढुकुटी उडाउने, भ्रष्टाचारलाई संस्थागत आधार प्रदान गरी कमिशन हसुर्न, कुनै नाजायज काम होइन भन्ने घोषणा गराउने र व्यक्तिलाई सर्वोच्च मर्यादा दिँदा सबकुरालाई निजीकरण गर्ने तर रतिरागलाई सहकारीकरण गर्ने यसका मूल विशेषताहरू हुन् । त्यसैले यो सिद्धान्त- जैविक अजैविक दुबै क्षेत्रमा लागू हुन्छ ।

तर हाहोवाद भनेको खाओवादभन्दा भिन्न ठान्ने गरिन्छ र यो सब कुरालाई हल्लामा परिणत गरेर कुनै पनि विषयवस्तु, समस्या र सोचलाई हावामा उडाइदिने सिद्धान्त हो । हाहोवादलाई हल्लावाद पनि भनिन्छ । हाम्रो देशलाई “हल्लैहल्लाको देश” मान्नेहरूले हाहोवादलाई निकै बढावा दिएका छन् । हाहोवादसँग खाओवादको आन्तरिक गठबन्धन रहेको हुन्छ । ‘काम गर्दा गुप्त- बदनाम गर्दा- खुला’ शैली अँगाल्ने सञ्चार क्षेत्रका पुर्सुङ्गेहरूले यसलाई पनि खाओवादको सेवामा परिचालित गरेका छन् । तेरा बारेमा यस्तो सूचना छ- सम्झौता गर्ने कि फैलाइ दिऊँ ? भन्दै गाँठवाललाई अँचेटेर भट्भटे चढ़ने पत्रु आचरणका मान्छेलाई पत्रकार भनिन्छ भन्ने नबुझ्दासम्म मैले पनि उनीहरूलाई देवता ठान्थें । तर राक्षस पनि नठहरिने ती उल्लूहरू त खाओवादी पो रहेछन् ।

भन्दा हाहोवादी भनिने हल्लाकारहरू बेलामौकामा सल्लाहकार भइटोपले पनि हसुर्ने कलाका पारखी मात्रै हाहोवादी हुन सक्दा रहेछन् । त्यसो हुँदा म त न खाओवादी भएँ न हाहोवादी भएँ । यसो भन्दा कतिपयले माओवादी भएको आशङ्का व्यक्त गर्न पुगे पनि मैले आफूलाई जुन वादको समर्थक बनाएको छु त्यसको हल्ला चलाउने तर्फ अहिलेसम्म विचार पुर्‍याउन सकेको छैन । नेपाली साहित्यका दिग्गज भनिनेहरूले त ‘वादमुक्त’ साहित्यको कुरा गर्छन् भने ‘वादमुक्त मान्छे’ किन नहुने ? कहिलेकाहीँ यस्तो विचार पनि उब्जन्छ तर यो ठीक विचार हुँदै होइन ।

खाओवादीहरूका खाने तरिका अनेकौँ रहेछन्, कोही टेबुल मुनिबाट खाँदा रहेछन्, कोही टेबुलैमा सरसरी गनेर खाँदा रहेछन् । कोही ब्रिफकेसमा खाँदा रहेछन्, कोही पाँचतारे होटलमा ‘चियर्स’ भन्दै खाँदा रहेछन् । कसैले लुकेर खाँदा रहेछन् कसैले ढुकेर । कसैले भने उपहार र सौगात भनिकन खाँदा रहेछन् । कागज कलमको खेल खेल्दै बोली र गोली सँगसँगै चलाएर देश खानेहरूको पीडाले जिलिगाँठी सवै सुम्पेर झोली बोकी विदेश जानेहरूको भोको पेट बारे चर्चा गर्नु खाओवादी सिद्धान्त बाहिरको कुरा भएको हुँदा त्यो पक्षमा यो लेखन्ते पनि मौन छ । मौनता समर्थनको सङ्केत मान्नेहरू र नमान्नेहरू बीच झुल्दै आएको छ । म खाओवादको समर्थन गर्न सक्दिन त्यसैले मेरो मौनता विरोधको मौनता हो । बोल्नै पर्छ भने मैले भन्छु- खाओवादी मूर्दावाद !

केही कुराहरू भने समयले खाइदिएको छ । हिंजोका चाल-चलन, अज्ञानता र अन्धविश्वास आजका प्रविधि विज्ञान र ज्ञानले निलेको छ । भानुभक्तकालीन बिर्के टोपीलाई पाल्पाली ढाका टोपीले खाइदियो । पृथ्वीनारायणका पालाको भरुवा बन्दुक, नेपालीको खुकुरी शान, बाबु आमा र गुरुप्रतिको मान सबका सब समयले खाइसक्यो । त्यसैले आजको सभ्यता र संस्कृति नै एकले अर्कोलाई खाने होड बन्न पुगेको छ र सबले भन्न थालेका छन्- खाओवाद जिन्दावाद ! खाओवाद जिन्दावाद !! तर म भने भोकै भए पनि जिन्दावाद हैन, खाओवाद मुर्दावाद ! मुर्दावाद ! भनिरहेको छु ।

०००
२०५५/९/७/
‘रचना’ तथा ’प्रकाश’ साप्ताहिकमा प्रकाशित