चट्याङ मास्टरबुढीआमैको छाप्रोे
हाम्रो गाउँपारि वनको छेउमा एक्लो छाप्रो थियो । छाप्रोमा एक्ली बुढीको एउटा बाख्रो पनि थियो । हामी गाउँका सबै बालबालिकाको त्यहाँ रामराज्य थियो । हामी सबैप्रति बुढीआमैको धेरै माया थियो ।
हामी हुल बाँधेर त्यहाँ गई उपद्रो गथ्र्यौं । बाख्रो फुकाएर दाम्लो समाई घोडा चढ्थ्यौं । चड्ने लड्थ्यो र प्याप्या रुन्थ्यो । अनि अर्काेको चड्ने पालो आउँथ्यो । लड्ने उठेर रुँदै बाख्रोलाई लात्ती भकुथ्र्यो । बाख्रो म्याँम्याँ गर्दै हिँड्दा फेरि अर्को चढेको पनि लड्थ्यो र ऊ पनि प्याप्या रुन्थ्यो । रुँदै बाख्रो भकुर्ने, पुच्छर तान्ने, सिङ समाई घाँटी निमोठ्ने धेरै हुँदै जान्थे । आफ्नो पालो कुर्ने कुरेकै हुन्थे । रुनेको प्याप्या, बाख्रोको म्याँम्याँ र पालो कुर्नेको हाँसो हा हा सबै आवाजले बाजा बजे झैं रमाइलो हुन्थ्यो ।
जहिले र जुनसुकै बेलामा गए पनि बुढीआम हामीलाई नै कुरेर बसिरहेकी या सुतिरहेकी हुन्थिन् । घाम लागेको बेला बाहिर गुन्द्रीमा र नलागेको बेला भित्र ओछ्यानमा बसेर या सुतेर हाम्रो खेलको रमाइलो हेरिरहेकी हुन्थिन् । तिनी हामीलाई केही भन्दिनथिन् । हामी पनि उनलाई केही भन्दैनथ्यौं ।
बाख्रोबाट लडेर रुने पालो सबैको पुगिसकेपछि लुकामारी खेल सुरु हुन्थ्यो । लुक्नका लागि पहिले बुढीको काख सबैले रोज्ने गथ्र्यौं । पहिला पुग्नेलाई बुढीले काखमा राखेर ओढ्नीले लुकाउथिन। बुढीको काख ठुस्स गनाउथ्यो तर त्यहाँ लुक्दा रमाइलो लाग्थ्यो ।
थाहा पाइपाई हामी साथीलाई डुम बनाउन त्यहाँ खोज्न जान्थ्यौं । बुढीलाई घेथ्र्यौं । बाबु यहाँ छैन, अन्तै खोज्न जाऊ, बरु लाउ पापा खाऊ भनेर सबैलाई अलिअलि पापा दिन्थिन् । उनी कहिले २/४ गेडा भुटेको मकै, कहिले ४/५ गेडा भुटेको गहुँ, कहिले रोटीका ससाना टुक्रा हामीलाई दिन्थिन् ।
हामीलाई त्यो पापा धेरै मिठो लाग्थ्यो । पापा खाएर केही समय अन्तै खोज्न गएझैं गथ्र्यौं र फेरि फर्केर आई बुढीलाई घेरेर यहीँ छ, यहीँ छ भन्दै, हाँस्दै एकै स्वरमा कराउँथ्यौं ।
त्यसो गर्दा कहिले फेरि पापा दिएर अन्तै खोज्न पठाउँथिन् । कहिले बाबु यहाँ छैन मात्रै भन्थिन् । पापा नदिएपछि हामी सबै मिलेर बुढीको ओडनी तानेर साथीलाई डुम बनाउँथ्यौं । त्यसो गर्दा कहिले बसेकी बुढी लडेर सुतिरहन्थिन् । सुतेको बेलामा बिस्तारै आइया भन्थिन् । साथीलाई डुम बनाएर हामी हाँस्दै फेरि अर्को खेल खेल्न लाग्थ्यौं ।
कहिले बुढीको ओछ्यानमा हामी साथी–साथी कुस्ती खेल्थ्यौं । कहिले बुढीको तकियाको भकुण्डो खेल्थ्यौं । कहिले के फुटथ्यो । कहिले के पोखिन्थ्यो त कहिले लुगा च्यातिन्थ्यो । तर बुढी चुपचाप हेरी मात्रै रहन्थिन् । ती बुढीआमै, त्यो बाख्रो, त्यो छाप्रो र त्यहाँ भएका सबैकुरा हाम्रा खेलौना थिए । बूढीआमैले हामीलाई बाबु, छोरा, छोरी, नानि, आदि कुनै पनि शब्दले कहिल्यै सम्बोधन गरिनन् । हामीले पनि उनीलाई बुढी, आमा आदि कुनै शब्दले सम्बोधन गरेनौँ ।
खेल्दाखेल्दै साँझ परेपछि बुढीआमैले लौ अब घर जाऊ भन्थिन् । त्यो भनेपछि हामी जे खेलिरहेको भए पनि चटक्क छोडेर घरतिर लाग्थ्यौं । हामी धेरै पर पुगुन्जेलसम्म बुढीआमैले हामीलाई छाप्रोको आँगनबाट हेरिरहेकी हुन्थिन् । भित्र सुतेकी भए पनि हामी घरतिर गएको हेर्न बाहिर आउँथिन् र हामी नदेखिने भएसम्म हामीलाई नै हेरी रहन्थिन् ।
गाउँ घरकाले हामीलाई त्यहाँ नजानु भन्थे । तर स्कुलबाट भागेर या घर गाउँलेको आँखा छलेर हामी साथीहरू मिलेर त्यहाँ जाने मौका खोजिरहन्थ्यौं ।
त्यस्तै मौका मिलाएर हाम्रो हुल एक दिन त्यहाँ पुग्दा बुढीआमै छाप्रोमा थिइनन् । उनको बाख्रो पनि थिएन । छाप्रोको भित्र बाहिर वरिपरि आमा, आमा भनेर सबै साथीले एकै स्वरमा पनि बोलायौं । हामीले पहिला त्यसरी कहिल्यै बोलाएका थिएनौं । आमा र बाख्रो नभएको छाप्रो देखी हामी सबैलाई डर लाग्न थाल्यो । डराएर आमा, आमा भन्दै हामीहरू रुँदै घरतिर दौडियौँ ।
त्यसको केही दिनपछि हामीहरू फेरि हुल बाँधेर डराई डराई त्यो छाप्रोको नजिक गयौं । नजिकै पुग्दासम्म आमा भएको गन्ध पनि आएन । चियाएर हेर्दा बाख्रो पनि देखिएन । सबै एकै चोटी आत्तिएर आमा भन्दै गाउँतिर भाग्यौं ।
पछि हामी ठूला भयौं । त्यो छाप्रो त्यहीँ ढल्यो, गल्यो र बिलायो । त्यहाँ अहिले रुखहरू छन् । छाप्रोको कुनै निसानी बाँकी छैन ।
म त अहिले बुढो पनि भएँ । हाम्रो गाउँको डिलमा पुग्ने बित्तिकै त्यो छाप्रो भएको ठाउँतिर आँखा गई हाल्छ । अनि मुखबाट आमा शब्द उच्चारण भैहाल्छ । कता कता कुनै बाख्रो म्याँम्याँ गरेको झझल्को आउँछ ।
एक दिन सँगै हिँडेकी नातिनीले त्यता के हेरेको हजुरबा भनेर सोधिन् । म झल्यास्स भएँ । आमालाई हेरेको भनें । उनले खोइ म त त्यहाँ कोही देख्दिन भनिन् । मैले उनलाई भनें– हो नानी तिमी देख्दिनौ तर म चाहिँ झलभली देखिरहेको छु । मेरो कुरा सुनेर नातिनी छक्क परिन् । अनि ती बुढी आमै र छाप्रोको कथा भन्दै हजुरबा र नातिनी अगाडि बढे ।
बत्तिसपुतली, काठमाडौंं
