नेपाली हास्यव्यङ्ग्य अनलाइन पत्रिका

ठाकुरप्रसाद अधिकारी :

मानिसको बुद्धि र सुद्धी हराउने भनेको सोचाइबाट नै हुन्छ । सोचाइ मानवपिच्छे फरक हुन्छ । सोचाइ भनेको मस्तिष्ककाे खर्च होइन भविष्यको लागि लगानी हो । सोचाइ कहाँ कहिले कस्ले गर्ने भन्ने हुँदैन । हरेक सोचाइको उचाई चढ्ने लक्ष्य र उद्देश्य दुवै हुन्छ । सोचाइमा हिङको गन्ध आयो भनेर नाइटोदेखि टाउकासम्म कन्याउन पर्दैन । वाहवाह ! स्याबासी पाउन मगमगाउँदो विदेशी अत्तर छर्किन बजार धाउन पनि पर्दैन । भाडा र साँडाले लुच्याइँ गरे पनि सोचाइ गरिरहँदा हावा हुरीले बार हाल्दैन । सोच्नेकोे परिचय घट्दैन । एउटा भनाइ छ सोचाइ भए एक पिर नभए धेरै पिर । हुन त मानिसहरू नाम चम्काउन पनि एक बारको जुनीमा सोच्ने गर्छन् । सोच्नु आजको आवश्यकता हो । कानले सुनी जान्ने सोचाइ । आँखाले देखी जान्ने सोचाइ फरक हुन्छ । सोच्ने पाजीको लठ्ठीकाे पनि हुकेम चल्छ । नसोच्ने काजीको बन्दुक पनि चल्दैन ।

भनिन्छ, ‘बोल्नेको पीठो पनि बिक्छ नबोल्नेको चामल पनि बिक्दैन ।’ सोचाइको तह नमिले पनि हलेदो र सलेदो जे खाए पनि सोचाइ आउनु पनि मानवीय गुन हो । घरवार व्यवस्थित हुन सोच्नै पर्छ । सोच्न थालेपछि भँडारमा तेल मट्टीतेल घिउ मरमसला पनि खाँचो भने हुँदैन । बाह्रखरी कखग पढ्दादेखि ज्ञानी ‘ज्ञ’ सम्म चिन्न पनि सोच्नै पर्छ । सोचाइ सही नभए मानिसको के कुरा धराको गह्रामा जिउन र पिउनको लागि बनेका भाँडाकुँडा थाल कचौरा गिलास डाडु पन्यूले समेत नमस्कारको फुइँ दिन्छन् ।

सोचाइलाई सदनदेखि सडकसम्म, मनदेखि मदनसम्म उडाउनुस् । आकाशमा गुडाउनुस् गजबको तारिफ सबैले गर्न थाल्छन् । सोचलाई चिमोट्न, निमोठ्न, घन ठोक्न बन्चरोदेखि घडी चरो समाउन होस् । सोचको लागि चन्दा माग्नुहोस् सबैले विश्वासको हात हल्लाइहाल्छन् । नराम्रो सोचाइ आए हुट्ट्यिाउँ बन्नुस् आकाङ्क्षाको आकाश थेगी हाल्छ । सोचाइको लागि भित्ताको क्यालेण्डरजस्तो पल्टेर नाङ्गो हुनु पर्दैन । सोचाइ नआउनेलाई सोचाइको भण्डार बढाउन बुद्धलेजस्तो तपस्या गरे पनि वास्तविक ध्यान आउँदैन ।

आधुनिक समाजको सोचाइ अब्बल भए पनि दुई आनाको कमजोर सोच नहुनेलाई राष्ट्रले सम्मान दिइरहेको  देखिन्छ । सोचाइ ओरालो लागेको बेला यसको वर्गीकरण हेर्दा यसको रुप धेरै देखिन आउँछ- हिमालको चिसोमा बस्नेको सोचलाई जाडे सोच, पाखामा बस्नेलाई पाखे सोच, काँठमा बस्नेलाई काँठे सोच, मधेशमा बस्नेलाई मधिशे सोच, झोरमा बस्नेलाई झोरे सोच, भारि धेरै बाक्नेलाई भरिया सोच । अरुको सन्दर घर बिर्गानेलाई घरभाँडुवा सोच भनिन्छ । तर के गर्नु ? यहाँ जे भने पनि सोच गरेर मात्र पुग्दैन ।

सोच्ने विषय स्याउस्याउँती  किराजतिकै छन् । शालिकको सोच मौन प्रकृतिको हुन्छ । घुम्ने कुर्सीको नुन खानेलाई सोचाइ राम वाण हो । कमिसनको नुन खाएपछि सात पुस्ताको पत्रेको दाग पनि मेटिहाल्छ । सोचाइ त मुख बुजो लाउने हतियार हो । सोचाइको महत्ता पनि यही हो । सोचाइ गर्न कुनै चाँदीको जुत्ता र फरियाको नाता हुन आवश्यक पनि छैन । तर सोचाइ नभएकाले पनि शहरमा एक टपरी माटो बेचेर घर घडेरी व्यवस्थापन गरेका छन् ।

सोचाइ रहर गरेर आउने वस्तु होइन बाध्यताबाट पनि हुन सक्छ । जस्तो सूर्यको सोचाइले विशाल अन्धकार चिरेर पृथ्वीमा उज्यालो प्रकाश उदाएको छ । सूर्यले कसरी आफू जलेर पनि फन्को मारेर सोचिरहेछ छ । त्यो सोचाइ विज्ञानलाई थाह होला ।

ठगाहा सोच, धक्कुलाउने सोच, मिचाहा सोच, गफाडी सोच, बकुम्फुसे सोच, सुकुलगुण्डा सोच, कमिसनखोरी सोच यी सबै सोचाइको मुख गोलो खुर्पे चन्द्रमा आकारको जस्तै हुन्छ भन्छन् म प्रमाण दिएर फुइँ लाउनअसर्मथ छु । कुनै खन्तीजस्ता तिखा सोचका आँखा होलान् । कतै खरानी डल्लाजस्तै पनि देखिन्छ । आगो पानी घाम पनि निल्ने सोचाइ पनि छन् । कुनै दिन घाम नलाग्दा पानी पर्दा अँध्यारो हुँदा मनमा कति नरमाइलो रोषको सोच आउँछ । त्यस बेला शून्य लाग्छ । यस कोणबाट हेर्दा सोचाइ शून्य पनि हुन्छ । शून्य भनेका खरानी डल्ला जस्तै हो । खरानीको डल्लोले दुनियाँलाई नोक्सान केही गर्न सकेको छैन । शून्य सोचाइले पनि कसैलाई निल्न सक्दैन ।

अर्को पाटोबाट हेर्दा सोचाइ नशा जस्तै पनि हो । नशा नभए कल्पना पनि तिखारिन सक्दैन । सोचाइ छ भन्दैमा ध्यान भङ्ग भएर रामै राम जपे पनि थारो भैँसी पालेर गबुवा भरिँदैन । सोचाइको नाम नशा पनि हो । कारुणिक सोच नशालु प्रेमिका भन्दा प्यारो हुन्छ । जति पटक ट्वाक तान्यो उति आयुको वायु चलिरहन्छ । कस्तो अचम्म सोचाइका अन्त्य भएको कतै देखेको छैन । यसैमा उदेक लाग्छ । त्यसैले सोचाइ पाल्न जरुरी छैन । सोचाइ पाल्ने ठेकेदार अरु नै छन् । जागिरका पहलमानदेखि स्यालमारा गोरुहरूले घर धान्न गोरुको सिङ, जुरो पुच्छर कन्याइकन्याई कुर्सी जोगाई रहेछन् । भत्ता लुड्याइँ रहेछन् । अर्काथरी बुढा भलादमी फुइँ छोड्ने सोचले घर धान्न बुढीकन्या भित्र्याउन खोजिरहेछन् । सोचाइ ठण्डाराम हुनेहरू पनि धाक जमाउन जमाना बदलिरहेछ भनिरेछन् । सोचाइको विशेषता नै यही हो ।

सोच्नु मानिसको मौलिक अधिकार हो तर चुक्लीबाजी गर्ने सोचलाई चाडै अवसान गर्न आवश्यक छ । चुक्लीबाजी सोचले घरव्यवहार चल्दैन । खराब सोचले विकासे गतिविधि भनिने तत्व झन् भत्किने छ । देश पनि बन्दैन । सोचाइको संसार र भन्सार बेग्लै छ । सोचाइ बिना समाज सभ्य बन्न असम्भव कुरो हो । जसरी अमेरीकी राष्ट्रपति अब्राहम लिङ्कनले आफ्नो सोचबाट अमेरिकी संविधान संशाेधन गरि दास प्रथाको जरो किलो उखेलेर उन्मूलन गरे । एउटा पोष्ट मेनबाट जागिरे यात्रा सुरु गरेका लिङ्कन सोचकै कारणले सन् १८६० मा १६ औ अमेरिकी राष्ट्रपति बनेको इतिहास साक्षी छ । एक क्रुर तानाशाह हिटलरको खराब सोचको कारण जर्मनले प्रथम विश्व युद्धमा तिलमिलाउने गरि हार खानु पर्‍यो ।

के सोचाइ सानो हुन्छ ? सोचाइ राख्न राज्यले अधिकार दिएको छ । अहिले त देशको बारेमा सोच्नेको जनसङ्ख्या पनि घट्दो छ । कार्यकर्ता भन्दा बढ्ता नेता छन् । कोही घाममा शरीर उसिन्न बम बारुद खान प्लेन चढि रहेछन् । कोठा चोटा टल्काउने सोचमा वाइवाइ ! नेपाल भनेर परदेश जाने पनि छन् । कोही सुन्दर सपना सोच्दा सोच्दै घर टल्काउन विदेशी भए । समुन्द पारिको झिलिमिली सोचको चमेनामा रमाउने कमाउने सङ्ख्या पनि दैनिक बढ्दो छ । देशको माटो भुलेर आमा बाबुलाई लत्याउने कामलाई सभ्यता त पक्कै भनिँदैन । सोचाइको कुरै छोडौँ । नामुद सोचाइवालाहरू पनि बाबुआमालाई औषधि मुलो पिलाउने स्वदेशमै मलामी र सलामी खानहरूलाई लन्ठु भन्ने सोच यहीँ उदाएको छ । यो कुरा पल्ला घरे रामे श्यामेलाई मात्र होइन सबैलाई पनि थाहा छ ।

सोच्नु मात्र ठुलो कुरा होइन । किनभने सोचाइमै संसार अडेको छ । हामीले नसोचे देश पनि बन्दैन । सोचाइको शिखर अग्लो नै हुन्छ । उन्नतिको शिखर चढ्न सोच्नै पर्छ । विद्वान मूर्ख महापुरुष जसले सोचे पनि कल्पनाको गीत गाउन सही सिर्जना गर्न खाट्टी सोच नै चाहिन्छ । खेलको मैदानमा जित्न । चुनावमा भोट पाउन । जुवाका पासा पल्टाउन । युद्ध लड्न । अरुबाट विश्वास पाउन । पढाइमा पास हुन नसोची चल्नेवाला छैन । ठुटे कलमले कोर्न पनि सोच्नै पर्छ । तर मेरो सोचाइले हिरा हेरेर किरा मार्न नकेर गुल्टिङगबाजी खाइरहेछ ।

सोच्नु गलत होइन । तर सोचाइ सबै थोक पनि होइन । विपरित सोचको कठालो र कान समाउने सोचको म विरोधी हुँ । यो सोचलाई के भन्ने ? यही अचम्म लाग्छ । सपनाको कथा लेख्न सोच चाहिन्छ । सोच नगरे सोचाइले पनि फेल खाला । सोचाइ गर्न छोडे कल्पना र तर्क पनि बन्द होला । तर असल सोचाइबाट सोचाइ नै जन्मन्छ । सहि सोचबाट आरम्भ भएका लक्ष र योजना कहिल्यै असफल हुँदैनन् ।

मानवलाई सर्वश्रेष्ठ बनाउने सोचाइ नै हो तापनि घरघरको कहानी सोचाइ खोज्दा यहाँ अगाध गिल्ला हल्ला हँसी मजाक चल्छ । असल सोचमा पनि हात खुट्टा पुच्छर तान्ने बखेडा झिक्ने सोच पनि नदेखिएको होइन । तर जन्मेको सोचको अवश्य मृत्यु हुन्छ र मरेको सोचको पनि अवश्य पुनः जन्म हुन्छ । सोचाइको धर्म यही हो । हामीले सुविधायुक्त भान्छाको फोहर रछानमा फाल्न सोचेर मात्र पुग्दैन । सिंहदरवारको फोहर हामीलाई कहाँ थाहा हुन्छ र ? फोहरी सोचाइ फाल्न छिमेकी महोदयलाई गुहार्नु पर्ने हुनसक्छ । होस आफै गर्नुस् । सोचाइ मूल्यहीन भएपछि ढोकामा गजबार हाले पनि भूत, प्रेत छलेर आउँछ । सोचाइको मूल्य हराइरहेकाे यो बेला देशकाे बारेमा, जनताकाे सुखदुखकाे बारेमा साेच्ने फुर्सद  भने कसैलाइ छैन । सबैभन्दा गालपारा कुराे नै यही हाे । मेराे याे साेच तपाइँलाइ पाे कस्ताे लाग्याे कुन्नि !
अस्तु ।

०००
काठमाडौं १५ हाल सिड्नी
२९ मार्च, २०२४