लक्ष्मण गाम्नागेमनका कुरा
नयाँ नेपाल बनाउने ठूलाठूला कुरा चलिरहेका छन्, हाम्रो देशमा । कुराले रोटी पाक्तैन । रोटी पकाउन पिठो चाहिन्छ । पिठो मुछ्ने धेरै भुसतिघ्रेहरू तयार छन् तर देशमा पिठोको अभाव छ ।
म दुई छाक राम्ररी पिठो खान नपाउने साधारणभन्दा साधारण मान्छेका मनमा लागेका कुरा गर्न चाहन्छु । एकदमै सर्वसाधारण । मानौँ, जसलाई कुनै पनि पार्टीका कुनै पनि कार्यक्रमका बारेमा केही पनि थाहा छैन । व्यक्तिगत कुनै स्वार्थ छैन । प्राज्ञ, अध्यक्ष, महाप्रबन्धक, सरुवा, बढुवा, पुरस्कार, नाम, ख्याति केही केही केही पनि चाहिएको छैन । सके राजनीतिको सावाँ अक्षर पनि थाहा छैन । मनमा लागेको कुरा हो, लागेका कुराको आधार त होला तर ती कुराको पुष्टिका लागि कुनै तर्क पनि छैन । कोरा कुराहरू हुन् । सामान्य सपनाहरू हुन्, कल्पनाहरू हुन् । ठूलाठूला सपना देख्नेदेखाउने ठूलाठूला मान्छेहरूलाई यी कुरा वाइयात पनि लाग्न सक्छन् ।
नयाँ नेपालमा मेरो भूमिका के हो मलाई नै थाहा छैन । मैले निभाउनै पर्ने कर्तव्यका बारेमा आफैंले धेरै जानिएन, मार्गदर्शन कतैबाट भएको छैन । मजस्ता मार्गदर्शन नपाएर कुहिरोमा हराइरहेका मानिस यो देशमा कति होलान् ?
मेरो व्यवसाय नोकरी हो । म सात घण्टा कार्यालयमा बिताउँछु । सात घण्टामध्ये जम्मा दुई घण्टा काम गर्छु । बाँकी समय चिया पिउँदै, पत्रिका पढ्दै, एमाले र काङ्ग्रेस हार्नुका कारण खोतल्दै, प्रचण्डको व्यक्तित्वका बारे गफ हाँक्तै वा जर्ज बुसको दादागिरीका कुरा गर्र्दै वा यसै उसै बिताउँछु । मलाई नयाँ नेपालमा कि त कार्यालयमा कम्तीमा ६ घण्टा काम गर्न पाए हुन्थ्यो कि त अवकाश दिइए हुन्थ्यो जस्तो लाग्छ– मनमनमा । म त दुई घण्टा काम गर्छु, एकै घण्टा काम नगर्ने राष्ट्रसेवकहरूले पनि राष्ट्रको सेवा गरिरहेका छन् । तिनीहरूलाई पनि उचित व्यवस्थापन गर्न पाए हुन्थ्यो जस्तो लाग्छ– मनमनमा ।
रोजगारीको सबैभन्दा बढी अवसर भएको मानिएको राजधानीमा म बस्ने घरको अघिल्तिर दिनदिनभरि क्यारेम खेलेर बिताउने थुप्रै केटाहरू म देख्छु । त्यस्ता केटाहरू यो मुलुकभरि कति होलान् ? कल्पना गर्दा पनि आत्तेस लागेर आउँछ । गफ चुटेर, घाम तापेर, क्यारेम, तास, लुडो वा चेस खेलेर यो देशको दुर्गतिमा अरू दुर्गति थप्तै आयु घटाइरहेका लाखौँ युवाहरूलाई मार्गदर्शन गर्न पाए हुन्थ्यो जस्तो लाग्छ, काम दिन पाए हुन्थ्यो जस्तो लाग्छ । काम कहाँबाट दिने हो, त्यो मलाई थाहा छैन । त्यसमा चिन्ता गर्ने पेशा मेरो हुँदा पनि होइन तर देशमा होस् वा विदेशमा, खेतमा होस् वा कारखानामा, कहीँ न कहीँ तिनीहरूलाई व्यस्त बनाउन पाए कति जाति हुन्थ्यो होला जस्तो लाग्छ मनमनमा ।
ब्यारेकमा मासुभात खाएर बस्नुको सट्टा काँधमा झम्पल र साबेल, झोलामा बन्दोबस्तीका सामान बोकेर राष्ट्रिय झन्डा फर्फराउँदै पहाड चढिरहेका सेना र प्रहरीहरूको ताँतीका दृश्यहरू टेलिभिजनका समाचारहरूमा देख्न पाए हुन्थ्यो जस्तो लाग्छ । उनीहरूले पहरा भत्काएर सडक बनाइरहेका तस्वीरहरूले ढाकिएका दैनिक पत्रिकाहरू पढ्न पाए यो मन कति रमाउँथ्यो होला जस्तो लाग्छ ।
संविधानको धारामा जेजे लेखिए पनि लेखियोस्, घरको धारामा धररर्र पानी झरेको हेर्न पाए कस्तो हुन्थ्यो होला जस्तो तिर्सना लाग्छ । मेलम्चीलाई एउटा हाँसउठ्तो जोक सम्झनुपर्छ भने पनि सम्झिदिउँला तर धारामा पानी झर्ला र थापौँला भनेर वर्षौँदेखि रातरातभरि पानीका पछि लागिरहेका अनेक पुस्ताका भाउजूहरूको कन्तबिजोक नहेर्न पाए हुन्थ्यो जस्तो लाग्छ । ठूलाठूला विद्युत् आयोजनाका गफमात्रै सुन्नुभन्दा छोराछोरीले घरमा बिजुलीको उज्यालोमा पढेको देख्न पाए धन्य होइन्थ्यो होला जस्तो लाग्छ । चीनबाट पाइपमा पेट्रोल ल्याउने शीर्षकको जोक पढेर हाँस्नुभन्दा राजधानीका पेट्रोलपम्पहरूमा लाग्ने कैयौँ किलोमिटर लामा गाडीहरूका लाइन घटाएर दुनियाँ हँसाउन नपरे हुन्थ्यो जस्तो लाग्छ । पूर्वपश्चिम पहाडी राजमार्ग, हेटौँडा सुरुङमार्ग, उत्तरदख्खिन केबुलकार, विद्युतीय रेलमार्गको जालो इत्यादि शीर्षकका तिलस्मी उपन्यासहरूभन्दा निःशुल्क शिक्षा, सहज स्वास्थ्यउपचार, लघु सिँचाइ, कृषिउत्पादनको बजारव्यवस्था आदि शीर्षकका यथार्थवादी लघुकथा, मुक्तक र सरल कविताहरू पढ्न पाए हुन्थ्यो जस्तो लाग्छ– मनमनमा ।
राजधानीकै कुरा गर्दा एउटा वाग्मती सफा गर्ने काम गर्नू त कता हो कता, त्यसमा विष्णुमती र टुकुचासमेत जोडेर ती सबैका किनारामा ग्रिनबेल्ट, छ लेनको चिल्लो चौडा सडक र सुन्दर उद्यान्न बनाउने मात्रै होइन ती नदीहरूमा पौडी खेल्ने र नौकाविहारसमेत गराउने सपना थपेर महानगरवासीहरूलाई खुसीको ओभरडोज खुवाएर मुच्र्छा पार्नुभन्दा जम्माजम्मी यहाँको फोहोरमात्रै सफा गरेर हैजाको रोकथाम गर्न पाए हुन्थ्यो जस्तो लाग्छ । वाग्मतीलाई मात्रै सुलुल्ल बग्ने बनाउन पाए पनि धन्य हुइन्थ्यो होला जस्तो लाग्छ– मनमनमा ।
गाउँमा कनिका छरेजस्तो दुईचार लाख रुपैयाँ नगद छर्नुभन्दा एकएक थान ट्याक्टर पठाउन पाए पो राम्रो हुन्थ्यो कि जस्तो लाग्छ । कृषिशिक्षा, विशेषज्ञ र सिँचाइ पु¥याउनु पो उत्तम हो कि जस्तो लाग्छ । किसानहरूलाई पशुपन्छी, अन्न, तरकारी र फलफूल आदिको बजारव्यवस्थामा सहयोगमात्रै गर्न पाए पनि धेरै हुन्थ्यो होला जस्तो लाग्छ — मनमनमा ।
पर्यटनस्थल बढाउन नसके पनि पर्यटकलाई चिर्पट नहान्न, पैसा नखोस्न, चन्दा नमाग्न पाए मात्रै पनि वेश हुन्थ्यो कि जस्तो लाग्छ । उद्योगधन्दा बढाउन नसके पनि बन्द, हड्ताल, लुटपाट र लोडसेडिङबाट मात्रै बचाउन सके पनि हुन्थ्यो जस्तो लाग्छ । ठूलाठूला कल्पना के गर्नु, एकपटक बनेको सरकार पाँच वर्षमात्रै राम्ररी चलेको हेर्न पाए खुसीले तीन हात उफ्रिनुहुन्थ्यो जस्तो लाग्छ । भ्रष्ट शासक, प्रशासक वा कर्मचारीहरूमध्ये मात्र पचास प्रतिशतले खाइपाइ आएको मध्ये पनि मात्र पचास प्रतिशत कमिसन घटाउन सके पनि ठूलै काम हुन्थ्यो जस्तो लाग्छ । भ्रष्टाचारलाई निर्मूल गर्ने गुड्डी के हाँक्नु, २५ प्रतिशत कम गर्न पाए पनि केके न हुन्थ्यो होला जस्तो लाग्छ — मनमनमा मनमनमा ।
नेपाललाई सिङ्गापुर होइन, नेपालै बनाउन पाए हुन्थ्यो जस्तो लाग्छ । नेपाललाई स्विट्जरलैन्ड होइन नेपालै देख्न पाए हुन्थ्यो जस्तो लाग्छ । औषत आयु बढाउने कुरा पत्याउन मन लाग्छ तर उमेर घटाउने कुरा नपत्याउन मन लाग्छ । परिवार नियोजनले पनि नछोएको ठाउँमा लिङ्गपरिवर्तन गर्ने कुरा अविश्वास गर्न मन लाग्छ । कविता लेख्ने काम कविहरूले नै गरून्, नेताहरूले कविता लेखेर कविहरूलाई फलप् नबनाऊन् जस्तो लाग्छ ।
मलाई त यस्तै लाग्छ, तपाईँलाई कस्तो लाग्छ ?
