नेपाली हास्यव्यङ्ग्य अनलाइन पत्रिका

देवीप्रसाद चापागाईं :

अपमानचाहिँ राम्रो ? प्रश्न उठिहाल्छ आफैँतर्फ । उच्चकोटीको भाषिक प्रयोक्ताहरू पुरस्कार र दण्ड हाम्रो उत्कृष्ट आविष्कार हो भन्दै छाती फलाउँछन । के भने सम्मान र अपमानलाई ? हिजोका शासक, प्रशासक र दुनियाँदारपटि आँखा पन्छाइदिऊँ पनि भन्छन् । कति त आजका भोटका डङ्गुरबाट जुरुक्क उठेका आवधिक नेता नेतृज्यूहरू उन्नतिको अस्त्र हो भन्दै पुरस्कार र दण्डको व्याख्या गर्छन् । कोही दानवलाई मानव बनाउने हतियारको रूपमा लिन्छन । पुरस्कार संस्कृतिलाई मानवको उपल्लो आविष्कारभित्र गनिन पुग्यो भन्छन कत्तिले । अचेल दण्डलाई चाहिँ कुलत, कुविचार, कुरीतिको भङ्गालो सुकाउने हतियार बनायो मान्छेले भनेका छन् ।

सनातन होस् वा अन्य धर्म प्रारव्ध कर्मको खेल मान्छ उन्नति र अवनतिको उराठलाग्दो चक्रलाई । मानिस भने पुरस्कार र दण्डको आविष्कार गरेर भूखण्डको नाइके बनँ भन्दै अभिमानको लिङ्ङ्गेपिङ मच्चाइरहेको छ अहिले । शत-प्रतिशत विधाताको भागमा हाल्न ऊ तयार छैन ।

सम्मान, अपमानको विपरीतार्थी हो भन्ने तर्क छ केही फुइँदारहरूको । तुलोमा जोख्न लायक पात्रलाई गुथाउने भौतिक वा मानसिक पगरी । जीवनभरको सन्तोषको तस्वीर मान्छन् कोही । कर्म गर फलको आश नगर भन्ने गीतावाणी अझ जिउँदै छ । जेहोस, जस्तोहोस, जेसुकै नापियोस् पुरस्कार संस्कृति खुइलिहाल्ला जस्तो लागेन यो कलिमा । उहिले औँलामा गन्न सकिन्थ्यो । अहिले च्याउझैँ टुसुक्क टुसुक्क टाउको देखाएर हैरान पार्न थालिसक्यो पुरस्कार रासीले । त्यसो त अब पुरस्कार नपाउने र नलिने बबुराहरू बाखीको पाठो च्यापेर ककनीतिर उक्ले भयो । नभए सेतो दारी कन्याउँदे गोसाइँकुण्डको यात्रामा निस्किएको जाती पो हुने भयो । साहित्य, विज्ञान, गीतसङ्गीत, राजनीति, धार्मिकजगत्, पाकशास्त्र, बालीविज्ञान चिकित्सा । यी क्षेत्रमा पुरस्कारको बाढी कति छन् ? यी सबै क्षेत्र र विधामा जाँदा हिसाव किताब गरेर साध्य छैन । साहित्यको दैलो उघारेर निहाल्दा मात्रै तीनथुन्से नै पुग्ला :

क) दुग्धकुमारी भीमखोला आख्यान पुरस्कार (भीमखोलामा स्थायी बसोबास गर्ने खुलाल बस्न्यातका कथाकार ज्वाइँहरूमध्ये २ जनालाई)

ख) कृष्णलीला जस्केलो पुरस्कार (वैष्णवी साहित्यिकमध्येबाट ५ जनालाई)
ग) दन्त-कुमुदिनी नाट्यासम्मान (हाँडीखोला माइती हुने, निरौला भण्डारीका विवाहयोग्य छोरीहरूमध्ये दुईओटी नाट्यस्रष्टालाई ।
ङ) झस्कादत्त नाट्य पुष्टकारी पुरस्कार
च) गैह्र मार्क्सवादी लेखक बचाऊ पुरस्कार
छ) साम्यवादी सर्जक काकाकुल सम्मान पत्र

यस वर्ष प्रदान गरिएको झस्कादत्त नाट्य पुरस्कार वितरणमा गैरनाट्य स्रष्टाहरूसमेत नै चकित भए । पुरस्कार गुठीले पुरस्कारयोग्य व्यक्ति छनोटका लागि तीन सदस्यीय समिति गठन गयो । गठित समितिले गठन भएको ३५ मिनेटभित्र २ सर्जकको नाम छनोट गर्यो । छनोट प्रक्रियामा गुठीका सचिव असन्तुष्ट थिए । विवाद उत्कर्षमा पुगेपछि भीमसेनपाती टेलिभिजन च्यानल विवाद वार्ताका सञ्चालक गौरत्न तुलाचनले गुठीका अध्यक्ष पोषण घिमिरे र मूल्याङ्कन समितिका अध्यक्ष उदय कानढिकेसँग लिएको छोटो वार्तालाप :

प्रश्नः (अध्यक्षद्वयलाई नमस्कार) यस वर्षको पुरस्कार वितरणमा अनियमितताको आभास भयो भन्छन् नि पाठकहरू ? फेरि मूल्याङ्कन समिति गठनदेखि नै किन विवाद ?

पोषणः धन्यवाद, खासै चर्काइहाल्नुपर्ने विषयवस्तु केही थिएन । प्रत्येक वर्ष प्रदान गरिने पुरस्कार वितरणको पद्धति एउटै हो । मूल्याङ्कन समितिको निणर्यलाई हामीले अनुमोदन गरेको न हो ।

उदयः हो, पोषण सरको बोलीमा सत्यता नै छ । मेरो अध्यक्षतामा मूल्याङ्कन समिति गठन भएको नै हो । म पृथक् विधाको सर्जक । मेरो अस्वीकृक्तिमा रहँदैरहँदै पनि चासो दिइएन । तर पनि जिम्मेवारी वहनमा दत्तचित्त भएर लागेँ ।

प्रश्नः यहाँको अध्यक्षतामा गठित समितिको माइन्युटमा मू… समिति लेखिएको भन्ने सुनियो । यो हतारमा हो या नियत ?

उदयः यसमा सचिवको नियत खराब देख्दछु । हतारमा लेखे भनौँ भने मू… पछाडि डटडट लेखिएकै छ । भोलिपल्ट माइनयुटमा लेखिएको विषयलाई लिएर सचिवसँग झगडा पनि गरेँ । अध्यक्षज्यूले भूलवश भएको हुन सक्दछ, छाडिदिऊँ उदयजी भन्नुभयो । त्यसोभए उनीलाई आफ्नै हातले सच्याउन लगाउनुहोस् भनेको छु । गरेनन् भने बाटाहरू धेरै छन्

प्रश्नः मू… समिति भन्नासाथ पाठकलाई अनेक अर्थ लगाउने छुट छ । मुद्रण समिति, मुलाहिजा समिति, मुटुधन समिति, मुकुरमाकुर समिति आदि । समिति गठनसँगै किन विवाद ? फेरि यहाँहरूले समिति गठन भएको ३५ मिनेटभित्र निणर्य लिनुभएछ । कतै सचिवलाई प्रायोजित त लागेको होइन ?

उदयः हैन गौचनजी, यो गुठी स्थापनामा मेरा बाले ५ रोपनी जग्गा दान दिनुभएको छ । त्यो हाम्रो पुख्यौली सम्पति हो । उहाँले आजीवन समिति नछाड्नु भन्नु भएको छ । त्यो सचिव मुलाको कौडी परेको छैन । ऊ जागिरे मात्र हो । त्यसको त्यत्रो हिम्मत ? हामीतर्फ फर्किएर म्याऊ गर्ने ?

प्रश्नः यहाँलाई गतसाल पुरस्कृत गर्ने दाता नै पुरस्कृत भएको देखिन्छ । अघिल्लो वर्षको झटपटरत्न पुरस्कार यहाँले नै प्राप्त गर्नु भएको रहेछ । फेरि तपाईंको अध्यक्षतामा गठित समितिले झटपटरत्न पुरस्कार मूल्याङ्कन समितिका अध्यक्ष कानेखुसी मैहुँलाई प्रदान गरिँदा आशङ्का गर्ने बाटो त रह्यो नि ?

उदयः म यस कुराको बिलकुल विरोधी हुँ । त्यो सचिव मूलाले जहान बच्चा कसरी पाल्दो रहेछ हेरौँ । छोराछोरी पाल्न नसक्दा जागिर खाओस् भनेर मेले नै बोलाएर नियुक्ति दिएको हुँ । गुठीका अध्यक्षले स्वीकृति दिएका थिएनन् । त्यसका प्वाँख उम्रिएका !

प्रश्नः यहाँहरूले पुरस्कृत गर्ने मापदण्ड बनाउनु भएको थिएन ?
उदयः मापदण्ड केही चाहिएन । कसैलाई नेता बनाउन आवश्यक छैन । आ-आफ्नो बाटो लाग्दा हुन्छ । स्वाभिमान जोगाउनेले अरूको वरण्डामा किन बस्ने ? आफ्नै खेतबारी उर्वर बनाए भइगयो नि ।

०००
काठमाडौं